Khám Phá Chùa Đậu: Danh lam tuyệt sắc và sí ẩn nhục thân bất hoại của hai Thiền sư

Chùa Đậu, còn được biết đến với tên chữ là Thành Đạo Tự hoặc Pháp Vũ Tự, thường được gọi là chùa Vua, chùa Bà, hay chùa Đậu, mỗi tên gọi đều gắn liền với những huyền tích độc đáo.

Theo một cuốn sách cổ bằng đồng còn được lưu giữ tại chùa, ngôi chùa được khởi công xây dựng từ thời Sỹ Nhiếp vào thế kỷ III sau Công nguyên, trùng với thời điểm xuất hiện sự tích về Phật mẫu Man Nương và hệ thờ Phật Tứ Pháp, gồm Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi và Pháp Điện. Ban đầu, chùa có tên gọi Thành Đạo Tự, nhưng sau khi rước Đại thánh Bồ tát Pháp Vũ (nữ thần cai quản mưa) về thờ, tên gọi được đổi thành Pháp Vũ Tự.

Trong thời phong kiến, chùa chủ yếu phục vụ cho các vị vua đến lễ Phật, còn người dân chỉ được vào chùa trong các dịp lễ hội, vì vậy ngôi chùa được gọi là Chùa Vua. Do Bồ tát Pháp Vũ hiện thân là nữ, chùa cũng được gọi là chùa Bà. Nơi đây nổi tiếng linh thiêng, nhiều chí sỹ cầu thi cử đều đạt được thành công, còn nông dân cầu mùa màng bội thu cũng được như ý, từ đó dân gian gọi là Chùa Đậu.

Dưới triều vua Lê Thần Tông vào thế kỷ XVII, chùa đã bị xuống cấp nhưng sau đó được trùng tu, trở nên khang trang và uy nghiêm hơn. Vua đã ban sắc phong cho chùa là “An Nam đệ nhất danh lam,” tức là “Danh lam số một của nước Nam.” Phật tử và nhân dân địa phương xem chùa là đất Phật nhờ vào sự linh ứng mà nơi đây mang lại.

Chùa Đậu không chỉ có địa thế đẹp như một bông hoa sen đang nở, mà còn là một quần thể kiến trúc nguy nga, thể hiện rõ nét nghệ thuật của các triều đại Lý, Trần, Lê, và Nguyễn. Đặc biệt, chùa nổi tiếng với nhục thân của hai vị thiền sư Vũ Khắc Trường và Vũ Khắc Minh, những người đã tu hành đắc đạo. Đây là hai trường hợp hiếm hoi trong lịch sử tu tập Phật giáo tại Việt Nam và trên thế giới.

Với bề dày lịch sử và nhiều giá trị văn hóa, kiến trúc, nghệ thuật, Chùa Đậu đã được Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử, nghệ thuật loại A từ năm 1964. Hai pho tượng nhục thân của hai vị thiền sư đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia vào năm 2016, và chùa cũng được ghi nhận là nơi có tượng nhục thân đầu tiên tại Việt Nam.

Kiến trúc chùa Đậu

Kiến Trúc Đặc Sắc của Chùa Đậu Thường Tín

Chùa Đậu Thường Tín, được xây dựng từ lâu đời, mang phong cách kiến trúc “nội công, ngoại quốc” với quy mô lớn như một cung điện, nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp cổ kính. Khuôn viên chùa bao gồm nhiều hạng mục quan trọng như Tam Quan, nhà tả vu – hữu vu, tiền đường, tam bảo và nhà tổ. Nơi đây còn bảo tồn nhiều di vật và cổ vật từ thời phong kiến, trong đó có 6 bia đá khắc từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 18.

Nghệ thuật kiến trúc của chùa thể hiện những nét độc đáo của thế kỷ 17, từ mái ngói mũi hài đến các cột, xà chạm khắc hình rồng và những bệ đá hoa sen. Bên trong chùa, hai tấm biển gỗ sơn son thếp vàng treo trang trọng, khắc hai bài thơ chữ Nôm của chúa Trịnh Căn và chúa Trịnh Cương, được biên soạn bởi danh sĩ Phan Trọng Phiên dưới triều vua Lê Hiển Tông.

Cổng Tam Quan tại Chùa Đậu Thường Tín

Cổng Tam Quan của chùa được thiết kế hai tầng tám mái, với quả chuông đồng cổ xưa được treo trên tầng cổng, tồn tại từ thời Tây Sơn năm 1801. Điểm nhấn của cổng chính là mái lợp ngói vảy cá đỏ, cùng những góc mái được chạm khắc tinh xảo theo hình đầu đao cong. Đây là một trong những đặc trưng kiến trúc của triều Lý.

Các mảng chạm khắc trên cổng thể hiện hình rồng chầu mặt nguyệt, lân, phượng, kết hợp với chữ Hán, mang đậm nét văn hóa nghệ thuật phong kiến của thế kỷ 17.

Chánh Điện tại Chùa Đậu Thường Tín

Bên trong Chánh Điện, gian tiền đường trưng bày tượng của các vị Thập bát La Hán, nổi bật với kiến trúc tinh xảo mang đậm ảnh hưởng từ thời vua Lê. Phía sau chánh điện có một điện thờ nhỏ dành cho nữ thần Pháp Vũ, thuộc hệ thống Tứ Pháp. Cách bày trí tại chùa thể hiện cấu trúc “Tiền Phật, Hậu Thánh” đặc trưng, giàu tính văn hóa.

Đặc biệt, Chánh Điện cũng là nơi lưu giữ nhục thân của hai nhà sư Vũ Khắc Minh và Vũ Khắc Trường, hai trong số bốn pho tượng nhục thân còn tồn tại ở Việt Nam. Những pho tượng này được xem như “bảo vật quốc gia” và được người dân tôn kính như hai vị Đức Phật sống. Cả hai đều từng là trụ trì của chùa vào nửa đầu thế kỷ 17.

Bí ẩn toàn thân xá lợi của hai vị Thiền sư

Chùa Đậu được bố trí tượng thờ theo cấu trúc “tiền Phật, hậu thánh,” một hình thức phổ biến trong hệ thống Tứ Pháp của nhà Phật. Tuy nhiên, điều đặc biệt khiến Chùa Đậu nổi tiếng chính là hai pho tượng nhục thân (tượng táng) của hai vị thiền sư Vũ Khắc Tường và Vũ Khắc Minh, những người đã làm trụ trì chùa vào thế kỷ XVII.

Nhục thân Bồ tát, hay còn gọi là toàn thân xá lợi, là hiện tượng khi một vị thiền sư viên tịch trong tư thế ngồi thiền, và sau hàng trăm năm, hình hài vẫn giữ nguyên vẹn, thể hiện sự thanh khiết và nét riêng biệt của cá thể. Hai pho tượng này là một trong bốn pho tượng nhục thân hiếm hoi còn tồn tại tại Việt Nam và trên thế giới, mang ý nghĩa quan trọng về hiện tượng ướp xác kỳ bí của các thiền sư.

Theo nghiên cứu khoa học, để ướp xác thành công, cần phải thực hiện nhiều điều kiện nghiêm ngặt: sử dụng thuốc ướp, loại bỏ nội tạng, hút óc, và giữ thi hài trong không gian kín không có không khí. Tuy nhiên, đối với di hài của hai thiền sư Vũ Khắc Minh và Vũ Khắc Trường, các nhà khoa học đã kiểm tra bằng X-quang và phát hiện rằng thi hài hoàn toàn nguyên vẹn, không có dấu hiệu bị đục đẽo, không có hiện tượng hút nội tạng; các xương vẫn nằm đúng vị trí giải phẫu học mà không phát hiện bất kỳ vật liệu nào như chất kết dính hay dây, giá đỡ để cố định.

Điều thú vị là dù đã trải qua hơn 400 năm, nhục thân của hai vị thiền sư vẫn không bị tác động bởi các yếu tố tự nhiên. Hiện tại, hai pho tượng nhục thân được đặt trong khám thờ bằng kính hàn kín, được bơm khí nitơ đậm đặc để bảo quản tại Chùa Đậu.

Cho đến nay, cả nhà khoa học trong nước và quốc tế vẫn chưa có lời giải thích cho hiện tượng nhục thân bất hoại của hai vị thiền sư khi không sử dụng bất kỳ loại chất ướp xác nào. Với những bí ẩn liên quan đến tâm linh và khoa học, Chùa Đậu không chỉ chứa đựng giá trị văn hóa, lịch sử mà còn là điểm đến thu hút hàng vạn Phật tử trong nước và quốc tế hàng năm để vãn cảnh và chiêm bái toàn thân xá lợi của hai thiền sư.