Chùa Một Mái – Nơi dừng chân của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cuộc kháng chiến chống Pháp

Chùa Mái Mái ở đâu?

Chùa Một Mái nằm trong cụm Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Chùa Thầy và khu vực núi đá Sài Sơn, Hoàng Xá, Phượng Cách được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 2408/QĐ-TTg ngày 31/12/2014.

Giới thiệu chùa Một Mái

Chùa Một Mái còn có tên gọi là Bối Am tự, được xây dựng vào cuối thế kỷ XIX. Tọa lạc phía Tây núi Sài Sơn với lối kiến trúc kiểu chữ Tam gồm nhà Tổ, nhà Mẫu và Tam quan. Tam quan kiểu tám mái, điện Mẫu gồm 5 gian còn nhà Tổ chỉ có một gian bán mái dựng tựa lưng vào núi. Bởi thế nên dân gian quen gọi Bối Am tự là chùa Một Mái. Ngoài ra, trong quần thể này còn có những di tích khác như thủy đình hồ Long Trì ở chân núi trước cửa chùa, hai cây cầu lợp mái ngói Nguyệt Tiên Kiều và Nhật Tiên Kiều, đền Tam Phủ. Và, đặc biệt có chùa Một Mái, ngôi chùa nhỏ nhưng lại có những dấu ấn lịch sử đặc sắc.

Tuy kiến trúc nhỏ bé, đường vào chùa không thuận tiện nhưng chùa Một Mái lại là nơi hấp dẫn nhiều tao nhân mặc khách xưa nay, như Tiến sĩ thời Hậu Lê là Ninh Tốn (1743-?) khi đến đây đã xúc cảm làm bài thơ “Đề Sài Sơn bán ốc tự” (Chùa Bán Mái ở Sài Sơn), trong đó có câu:

“Thắng trí tối kham yêu dật hứng, 

Tầm sơn dung dị khiển sơn nạn”. 

(Cảnh đẹp gợi bao nguồn cảm hứng 

Tìm non thì dễ, khiến non gay).

Hoàng giáp triều Nguyễn là Nguyễn Thượng Hiền (1868-1925) cũng có bài “Đề Sài Nham Bối Am tự” Hoàng giáp triều Nguyễn là Nguyễn Thượng Hiền (Đề chùa Bối Am ở Sài Nham) được dịch nghĩa như sau:

Tung bước băng lên thành ráng pha

Lầu cao chuông vọng tiếng ngân nga

Rủ am thạch nhũ lưng chừng đá

Thềm uốn rễ tùng bậc bước qua

Chim hót trong vòm xanh biếc núi

Sương bay ngoài nội đỏ chùm hoa

Hương lan từng đợt hồn ngây ngất

Những muốn hồi tâm hướng Phật Đà.

Chùa Một Mái gắn liền với Chủ tịch Hồ Chí Minh thời kỳ chống Pháp

Chùa Một Mái còn được biết tới là nơi Chủ tịch Hồ Chính Minh đã về ở và làm việc trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (từ ngày 03.02 đến 02. 3.1947). 

Sau thắng lợi của kháng chiến chống Pháp, tháng 10/1954, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng các cơ quan Trung ương trở về Hà Nội. Dù bận trăm công nghìn việc, ngày 19/5/1957, Bác vẫn dành thời gian về thăm lại chùa Một Mái. Tại đây, Người dừng chân xúc động trước nhà Tổ, nơi bên phải điện Mẫu – chính là chốn Bác từng sống và làm việc trong những ngày tháng kháng chiến đầy gian khó.

Hai năm sau, cũng vào ngày sinh nhật của mình 19/5/1959, Bác Hồ một lần nữa quay về Sài Sơn và ghé thăm chùa Một Mái, để lại dấu ấn tình cảm sâu sắc với nơi này.

Năm 1984, nhà Tổ của chùa được trùng tu làm Nhà lưu niệm Bác Hồ, hiện lưu giữ nhiều hiện vật quý như tấm áo của Người, ảnh Bác về thăm chùa năm 1959, và một số bút tích khi Người làm việc tại đây. Trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ, chùa Một Mái còn được sử dụng làm cơ sở hoạt động của Trường Đảng Sơn Tây, tiếp tục gắn bó với hành trình lịch sử của đất nước.

Ngày nay, chùa Một Mái là một di tích linh thiêng, không chỉ ghi dấu sự kiện lịch sử từ kháng chiến chống Pháp, mà còn khắc sâu hình ảnh và tình cảm chân thành của Chủ tịch Hồ Chí Minh với mảnh đất Sài Sơn.