Chùa Girihandu Seya: Bảo tháp Phật giáo đầu tiên trên đất Sri Lanka

Tọa lạc trên đỉnh một ngọn đồi linh thiêng tại làng Thiriyai, thuộc tỉnh Trincomalee, miền Đông Bắc Sri Lanka, chùa Girihandu Seya được tôn vinh là bảo tháp Phật giáo đầu tiên trên đảo quốc này. Đây không chỉ là một công trình cổ kính có giá trị lịch sử và tôn giáo sâu sắc, mà còn là nơi ghi dấu một trong những cuộc gặp gỡ đầu tiên giữa Đức Phật và các cư sĩ tại gia – hai thương nhân Trapusa và Bahalika.

Khởi nguyên thiêng liêng

Theo truyền thống Phật giáo, ngay sau khi Đức Phật thành đạo dưới cội Bồ Đề tại Bồ Đề Đạo Tràng (Ấn Độ), hai thương nhân Trapusa và Bahalika (còn được gọi trong văn bản Pali là Tapassu và Bhalluka) là những người đầu tiên có cơ duyên dâng cúng vật thực lên Đức Phật. Nhận được Xá lợi từ Ngài, hai vị đã cung kính thỉnh về xây dựng bảo tháp để thờ phụng – và nơi được chọn chính là vùng Thiriyai ven biển, nay là chùa Girihandu Seya.

Một biểu tượng kiến trúc tâm linh độc đáo

Tên gốc Girihandu Seya có nghĩa là “tháp trên núi đá”. Ngôi chùa còn được biết đến với tên gọi khác là Nithupathpana Vihara. Bên trong khuôn viên chùa, người ta tìm thấy một bia đá cổ ghi khắc tên của hai vị thương nhân – Trapassuka và Vallika, xác nhận công lao dựng tháp của họ. Các ghi chép trong biên niên sử Sinhala sau này cũng đề cập đến họ dưới danh xưng Tapassu và Bhalluka.

Một số học giả hiện đại còn cho rằng hai vị thương nhân này có thể đã chịu ảnh hưởng của Phật giáo Đại thừa từ vương quốc Pallava – một trung tâm thương mại và văn hóa lớn thời bấy giờ – điều này mở ra nhiều khả năng về sự giao lưu giữa các truyền thống Phật giáo trong khu vực Ấn Độ Dương cổ đại.

Vị trí đặc biệt của Sri Lanka trong lịch sử bảo tháp

Sri Lanka từ lâu đã được xem là vùng đất thiêng liêng của Phật giáo, nổi bật với hàng ngàn bảo tháp trải dài khắp đảo, đa dạng về quy mô, hình thức và công năng. Người dân tộc Sinhala cổ đại đã phát triển kỹ thuật xây dựng bảo tháp đến trình độ bậc thầy, tạo nên những công trình quy mô vượt trội, cả về kích thước lẫn tuổi đời – nổi bật nhất là các bảo tháp Ruwanwelisaya, Jetavanaramaya hay Abhayagiri.

Trong kho tàng ấy, Girihandu Seya có vị trí đặc biệt: vừa là bảo tháp lâu đời nhất được ghi nhận, vừa mang ý nghĩa biểu tượng của buổi sơ khai truyền bá Phật pháp từ chính kim khẩu và Xá lợi của Đức Phật.

Giá trị hiện tại

Trải qua hàng nghìn năm, Girihandu Seya vẫn là điểm hành hương linh thiêng của người dân Sri Lanka và Phật tử khắp nơi trên thế giới. Ngôi chùa không chỉ là một chứng tích sống động của thời kỳ sơ khai trong lịch sử Phật giáo, mà còn là minh chứng cho lòng tôn kính sâu sắc của cư sĩ tại gia đối với bậc Giác Ngộ.

Hiện nay, ngôi chùa đã được Chính phủ Sri Lanka công nhận là di tích khảo cổ quốc gia, được bảo tồn và gìn giữ như một báu vật tôn giáo và văn hóa vô giá.