Chùa Long Quang: Ngôi chùa Mật tông độc đáo tại Hà Nội

Hà Nội – Thủ đô ngàn năm văn hiến nơi nổi tiếng với nhiều ngôi chùa cổ kính, linh thiêng, mang giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc. Thế nhưng, giữa lòng đô thị hiện đại, vẫn tồn tại một công trình tôn giáo độc đáo gắn liền với Phật giáo Mật tông: chùa Long Quang. Đây không chỉ là ngôi chùa có tuổi đời hơn 600 năm mà còn là ngôi chùa kiến trúc mật tông tại Hà Nội, mang đậm phong cách Mật tông Kim Cương thừa. Đến với chùa, du khách như được lạc bước đến không gian linh thiêng của Tây Tạng, Nepal hay Bhutan ngay giữa Thủ đô.

Lịch sử và nguồn gốc chùa Long Quang

Chùa Long Quang tọa lạc tại thôn Vực, xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Hà Nội, thường được gọi là chùa Vực. Với vị thế hướng ra ngã ba sông Tô Lịch, ngôi chùa mang trong mình bề dày lịch sử hơn 600 năm.

Trong thời kỳ Pháp thuộc, tháng 3/1947, chùa cùng miếu Vực bị phá hủy để xây dựng đồn bốt quân sự. Đến năm 2000, Tam quan của chùa được phục dựng trên nền móng cũ, khẳng định sức sống mãnh liệt của một vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi gắn với những tên tuổi lớn như Chu Văn An, Phạm Tu, Tổ Vĩnh Nghiêm.

Năm 2011, sau nhiều thế kỷ tồn tại, chùa được đại trùng tu để đảm bảo an toàn cho việc thờ tự và sinh hoạt tín ngưỡng của Phật tử. Từ đó, chùa Long Quang trở thành một công trình vừa mang giá trị lịch sử, vừa độc đáo về kiến trúc, gắn liền với sự phát triển của Mật tông tại Việt Nam.

Chùa Long Quang và pháp môn Mật tông Kim Cương thừa

Trong giáo lý Phật giáo, Mật tông thuộc hệ thống Bồ Tát thừa, giúp hành giả đạt tới giác ngộ. “Mật tông” (Mantra trong tiếng Phạn) có nghĩa là “lời nói chân thật”, được hình thành từ sự kết hợp giữa Ấn Độ giáo và Phật giáo Đại thừa. Đặc trưng của Mật tông là sử dụng thần chú, nghi lễ, pháp khí và hình tượng mandala.

Tại chùa Long Quang, Phật tử theo pháp môn Kim Cương thừa – dòng Mật tông phổ biến ở Tây Tạng, Nepal và Bhutan. Đây là dòng tu chú trọng đến thiền định, trí tuệ và sự chuyển hóa tâm linh. Chính vì vậy, chùa Long Quang trở thành không gian đặc biệt hiếm có giữa Hà Nội, nơi hội tụ tinh hoa Phật giáo Mật tông.

Kiến trúc độc đáo của chùa Long Quang mang đậm dấu ấn Tây Tạng

Cổng Tam Quan tạo nên dấu ấn khác biệt ngay từ lối vào

Ngay từ khi bước tới cổng chùa Long Quang, du khách đã có thể cảm nhận được sự khác biệt rõ rệt so với các ngôi chùa truyền thống ở Bắc Bộ. Thay vì kiến trúc thuần Việt với mái cong, ngói mũi hài, Tam quan của chùa Long Quang được xây dựng theo mô hình kiến trúc Mật Tông.

Các đường nét trang trí mang màu sắc Tây Tạng rực rỡ, sử dụng nhiều gam đỏ, vàng, cam – những tông màu biểu tượng cho sự tỉnh thức, trí tuệ và năng lượng tâm linh. Từng cột trụ, lan can, họa tiết đều được điêu khắc tỉ mỉ, không chỉ để làm đẹp mà còn mang hàm ý triết lý Phật giáo sâu xa.

Tam quan không chỉ là cổng vào mà còn là ranh giới giữa đời sống trần tục và không gian linh thiêng. Khi bước qua cánh cổng này, mỗi người như được gột rửa bớt bụi trần, chuẩn bị tâm thế thanh tịnh để bước vào cõi Phật. Đây là cách chùa Long Quang khéo léo đưa biểu tượng Mật Tông hòa nhập vào trải nghiệm tâm linh vốn quen thuộc của người Việt.

Khuôn viên sân chùa như một không gian Mandala khổng lồ ngoài trời

Bước qua cổng, du khách bắt gặp một chiếc giếng lớn với làn nước xanh trong, gợi nhớ đến màu nước vùng Tràng An. Chính giữa hồ là biểu tượng Tài Bảo màu đỏ, đặt trên cánh hoa sen, tượng trưng cho sự sung túc và đủ đầy tư lương tu tập. Xung quanh là những khoảng xanh mát với cây cối, khe nước, tượng Quan Thế Âm Bồ Tát đặt trên bể cá coi, tất cả tạo nên một bức tranh thanh tịnh, hài hòa.

Không gian sân chùa được bài trí như một Mandala khổng lồ ngoài trời. Mandala trong Phật giáo Mật Tông là hình tròn vũ trụ, tượng trưng cho sự viên mãn và toàn vẹn. Cách bố trí các hạng mục trong sân chùa Long Quang khiến cho người tham quan có cảm giác đang bước vào một tiểu vũ trụ được kiến thiết theo nguyên lý thiêng liêng, dẫn dắt tâm thức tới gần hơn với sự giác ngộ.

Chính điện nơi rực rỡ sắc màu Mật Tông

Từ sân chùa tiến vào, du khách sẽ đi qua bậc thang với nhiều biểu tượng đặc trưng của Mật Tông. Lên đến tầng hai là Đại Hùng Bảo Điện – trung tâm kiến trúc và tâm linh của chùa Long Quang. Không gian nơi đây cao và rộng hơn so với những ngôi chùa truyền thống của Việt Nam, được trang hoàng bởi các gam màu sặc sỡ như đỏ, cam, vàng, trắng. Trong triết lý Kim Cương thừa, những màu sắc này đại diện cho sự tỉnh thức và chuyển hóa.

Trần điện được trang trí bằng các vòng Mandala tinh xảo. Mỗi Mandala là một tiểu vũ trụ, kết nối giữa thế giới vi mô trong tâm mỗi con người và vũ trụ bao la ngoài kia. Sự xuất hiện của Mandala ở khắp nơi – từ trần, tường, cột cho tới từng họa tiết nhỏ cho thấy mức độ nghiêm cẩn của nhà chùa trong việc tuân thủ nguyên tắc Mật Tông. Đây cũng là nét khiến ngôi chùa trở nên độc đáo, khác biệt so với các chùa Việt khác.

Các tôn tượng thờ biểu trưng cho sự hiện diện của các bậc giác ngộ

Trong Đại Hùng Bảo Điện, tượng thờ chính ở vị trí trung tâm là Đức Phật Thích Ca Mâu Ni – người khai sáng đạo Phật. Bên phải là tượng Đức Liên Hoa Sinh, vị Phật thứ nhì, thị hiện ở nhân gian và có công lớn trong việc truyền bá Kim Cương thừa. Bức tượng thể hiện ngài ngự trên tòa sen, đầu đội vương miện ngũ trí, tay cầm chuông và chày kim cương – những pháp khí quan trọng trong Mật Tông.

Bên trái là tượng Phật Kim Cương Trì – hiện thân của tinh túy siêu việt và trí tuệ Phật tính. Ngài cầm chày kim cương và linh, hai tay bắt chéo trước ngực, biểu trưng cho sự hợp nhất tuyệt đối của trí tuệ và phương tiện. Hình tượng này là mục đích tối thượng mà hành giả Mật Tông luôn hướng tới.

Ngoài ra, chùa còn có tượng Bồ Tát Thiên Thủ Thiên Nhãn, tượng Đức Ông, Đức Thánh Hiền, cùng 180 pho tượng Phật khác. Mỗi pho tượng đều được chế tác công phu, giữ đúng chuẩn mực của Mật Tông, đồng thời mang nét gần gũi của nghệ thuật điêu khắc Việt Nam. Sự đa dạng và phong phú của hệ thống tượng thờ biến chính điện thành một “bảo tàng sống” của Mật giáo, nơi hiện hữu cả nghệ thuật và tâm linh.

Nhà tổ và di vật cổ – sự tiếp nối truyền thống

Phía sau chính điện là nhà tổ, nơi thờ phụng các vị tổ sư. Nổi bật ở vị trí trung tâm là tượng Bồ Đề Đạt Ma – vị tổ của Thiền tông, biểu trưng cho trí tuệ chiếu sáng vũ trụ. Sự hiện diện của ngài tại chùa Long Quang cho thấy sự giao thoa giữa các pháp môn, khẳng định rằng dù theo Mật Tông, chùa vẫn tôn trọng và duy trì truyền thống Đại thừa lâu đời ở Việt Nam.

Đặc biệt, trong chùa vẫn còn lưu giữ chuông đồng Long Quang tự trung đúc năm 1838 dưới triều vua Minh Mạng. Di vật này là minh chứng cho lịch sử lâu đời của chùa, đồng thời kết nối thế hệ hiện tại với lớp tiền nhân đã xây dựng và gìn giữ ngôi chùa qua bao biến động.

Bảo tháp Kim Cương thừa biểu tượng của giác ngộ

Nổi bật nhất trong kiến trúc chùa Long Quang là ngọn bảo tháp giác ngộ cao 17 mét, được xây dựng theo truyền thống Mật giáo. Đây là điểm nhấn kiến trúc khiến ngôi chùa trở thành độc nhất tại Hà Nội.

Bảo tháp được thiết kế với nhiều tầng, trên đỉnh buông xuống những dải cờ Lungta năm màu: đỏ, xanh, vàng, trắng, lục. Trong văn hóa Tây Tạng, Lungta nghĩa là “ngựa gió”, biểu trưng cho sự chuyển hóa điều ác thành thiện, biến điều xấu thành cát tường. Năm màu sắc cũng tượng trưng cho năm trí tuệ Phật: Pháp giới thể trí, Đại viên cảnh trí, Bình đẳng tính trí, Diệu quan sát trí và Thành sở tác trí. Đồng thời, chúng còn gắn với ngũ hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, phản ánh mối quan hệ vận hành của vũ trụ và con người.

Bên trong tháp, theo truyền thống Mật Tông, không bao giờ để rỗng. Thay vào đó, tháp được “yểm” bằng những vật phẩm tượng trưng cho vũ trụ, sự sống, nguyên sinh. Đây là điểm khác biệt căn bản giữa tháp Mật Tông và tháp truyền thống Việt Nam. Việc hành giả đi nhiễu tháp – đi vòng quanh tháp – cũng là một nghi thức thể hiện lòng tôn kính với Đức Phật, đồng thời tạo năng lượng tích cực cho thân tâm.

Sự kết hợp giữa truyền thống Việt và Mật Tông Tây Tạng

Mặc dù được xây dựng theo phong cách Kim Cương thừa, chùa Long Quang vẫn giữ được những yếu tố quen thuộc của kiến trúc Việt. Bên ngoài chính điện vẫn có hai ngôi nhà ba gian kiểu Bắc Bộ, một bên thờ Mẫu, một bên thờ Tứ Ân. Sự kết hợp này khiến cho ngôi chùa vừa mới lạ, vừa gần gũi, giúp Phật tử Việt dễ dàng tiếp cận mà không thấy xa lạ với pháp môn Mật Tông.

Chính nhờ sự dung hòa này, chùa Long Quang trở thành không gian tâm linh đa dạng, nơi hội tụ tinh hoa nhiều dòng chảy Phật giáo, nhưng vẫn có bản sắc riêng.

Ý nghĩa và giá trị của chùa Long Quang

Chùa Long Quang là điểm đến tâm linh quan trọng đối với nhiều Phật tử theo Mật tông. Ngôi chùa không chỉ góp phần bảo tồn giá trị văn hóa Phật giáo Kim Cương thừa mà còn mang ý nghĩa cầu nguyện cho quốc thái dân an.

Sự hiện diện của chùa Long Quang đã làm phong phú thêm bức tranh văn hóa tâm linh Thủ đô, đồng thời tạo nên một cây cầu nối giữa văn hóa Việt Nam và Tây Tạng. Đây là giá trị đặc biệt mà ít ngôi chùa nào tại Hà Nội có được.

Kinh nghiệm đi lễ tại chùa Long Quang

chùa Long Quang – ngôi chùa Mật tông với lối kiến trúc độc đáo là điểm đến tâm linh  thu hút đông đảo du khách, Phật tử tìm về để cầu bình an, chiêm bái. Để chuyến đi lễ thêm thuận lợi và ý nghĩa, bạn có thể tham khảo những kinh nghiệm sau.

Cách di chuyển đến chùa Long Quang

Chùa Long Quang có địa chỉ cụ thể 904 Đường Kim Giang, Thanh Liệt, Thanh Trì. Từ trung tâm thành phố, du khách có thể di chuyển theo hướng đường Nguyễn Trãi – Khuất Duy Tiến – Nguyễn Xiển rồi rẽ vào đường Kim Giang. Với những ai ở xa, có thể bắt xe buýt tuyến 21B hoặc 37, dừng gần khu vực Thanh Liệt và đi bộ vào chùa. Nếu đi bằng xe cá nhân, nên gửi xe ở khu vực trước cổng chùa, có người trông coi, giá hợp lý.

Thời gian thích hợp để đi lễ

Chùa Long Quang mở cửa đón khách sáng từ 6h30 – 11h30 và chiều từ 13h30 – 17h30. Riêng vào ngày rằm và mùng một, chùa mở cửa từ 5h sáng đến 21h tối, tạo điều kiện cho đông đảo Phật tử đến chiêm bái. Nếu bạn muốn tham gia tụng kinh, có thể tới vào khung giờ 19h30 – 20h30 hằng ngày.
Mùa xuân, đặc biệt là sau Tết Nguyên Đán, là thời điểm chùa đón nhiều du khách nhất. Tuy nhiên, nếu bạn thích sự yên tĩnh, có thể đến vào các ngày thường trong tuần để cảm nhận trọn vẹn sự thanh tịnh nơi cửa Phật.

Chuẩn bị lễ vật khi đi chùa

Đi lễ chùa Long Quang, bạn chỉ cần chuẩn bị những lễ vật thanh tịnh như hoa tươi, quả, bánh kẹo, hương. Tránh dâng vàng mã, thịt cá hay những lễ vật mang tính sát sinh. Chùa có khu vực sắp lễ riêng, bạn có thể nhờ các sư thầy hoặc Phật tử hướng dẫn cách đặt lễ sao cho đúng.
Khi thắp hương, nên thắp số lẻ (1, 3 hoặc 5 nén), cắm ngay ngắn, không chen lấn. Bởi Mật tông nhấn mạnh sự thành tâm trong từng hành động, nên bạn không cần quá cầu kỳ, chỉ cần dâng lễ bằng tâm niệm chân thật.

Nghi thức lễ bái

Khi vào chùa, bạn nên đi theo thứ tự: lễ Tam bảo, lễ chư Phật, Bồ Tát, rồi mới đến khu vực nhà Tổ. Nếu chưa quen với nghi thức Mật tông, bạn có thể quan sát cách các Phật tử hành lễ, hoặc xin chỉ dẫn từ các thầy trong chùa.

Đặc biệt, trong chính điện của chùa Long Quang, nơi có những bức tượng và họa tiết Mandala đặc trưng, du khách nên giữ sự trang nghiêm, không chụp ảnh tùy tiện. Trong khi lễ, bạn có thể khấn nguyện cầu sức khỏe, bình an cho bản thân và gia đình. Nhiều người đến đây còn trì tụng thần chú Mật tông để tăng trưởng trí tuệ và công đức.

Trang phục và thái độ ứng xử

Trang phục khi đi chùa Long Quang nên lịch sự, kín đáo, tránh đồ quá ngắn hoặc màu sắc sặc sỡ. Bạn nên đi giày dép dễ tháo để tiện khi vào điện thờ. Trong khuôn viên chùa, hãy giữ thái độ hòa nhã, không nói to, không xả rác bừa bãi, đồng thời tôn trọng các không gian thờ tự.
Nếu muốn chụp ảnh, bạn nên xin phép và chỉ chụp ở khuôn viên ngoài trời, không nên tự ý chụp trong chính điện.

Lưu ý nhỏ cho du khách

• • Nếu đi vào dịp đông người, bạn nên giữ gìn trật tự, tránh chen lấn xô đẩy.

  • Hãy chuẩn bị một khoản tiền nhỏ để công đức, tùy tâm, nhằm góp phần vào việc duy trì, tu bổ ngôi chùa.

  • Trước khi đi lễ, bạn nên tìm hiểu sơ lược về kiến trúc Mật tông để khi đến tận nơi có thể cảm nhận sâu sắc hơn.

  • Với những người muốn trải nghiệm nhiều hơn, hãy tham gia thời khóa tụng kinh buổi tối để lắng nghe và học hỏi từ các Phật tử hành trì.

Chùa Long Quang là ngôi chùa mang đậm dấu ấn Mật tông Kim Cương thừa duy nhất tại Hà Nội, vừa cổ kính vừa độc đáo. Với lịch sử hơn 600 năm, kiến trúc mang phong cách Tây Tạng, không gian thanh tịnh và các giá trị tâm linh sâu sắc, nơi đây xứng đáng là điểm đến không thể bỏ lỡ cho những ai yêu thích văn hóa Phật giáo và kiến trúc độc đáo.

Hãy một lần ghé thăm chùa Long Quang để cảm nhận sự bình yên trong tâm hồn và chiêm ngưỡng vẻ đẹp hiếm có giữa lòng Thủ đô.

Để khám phá thêm những ngôi chùa linh thiêng và độc đáo trên khắp Việt Nam, mời quý độc giả theo dõi kênh Youtube Đi chùa vui hơn đi chơi hoặc xem thêm những bài viết tại chuyên mục Du lịch chùa trên website Bchannel.vn của chúng tôi.