Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên 

Đã từng nghe nhiều về Tây Thiên – vùng đất linh thiêng được coi là cái nôi của Phật giáo Việt Nam, nơi gắn với hòa thượng Khương Tăng Hội từ thế kỷ thứ 3. Nhưng chỉ khi thực sự đặt chân đến thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên, có lẽ mới cảm nhận hết cái đẹp vừa trầm mặc, vừa hùng vĩ mà nơi đây mang lại.

Đôi nét về Thiền phái Trúc Lâm

Nhắc đến Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên, không thể không nhắc đến Thiền phái Trúc Lâm – một trong những dòng thiền độc đáo và có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong lịch sử Phật giáo Việt Nam. Đây là dòng thiền thuần Việt, do Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258 – 1308) sáng lập vào cuối thế kỷ XIII, sau khi Ngài nhường ngôi cho con để xuất gia tu hành.

Khác với nhiều dòng thiền có nguồn gốc từ Trung Hoa hay Ấn Độ, Thiền phái Trúc Lâm được hình thành trên nền tảng Phật giáo kết hợp tinh thần dân tộc, dung hòa giữa ba tông phái lớn đương thời là Thiền – Tịnh – Mật. Tư tưởng cốt lõi của Trúc Lâm chính là đem đạo Phật gắn liền với đời sống, không tách rời chốn núi rừng tĩnh lặng với chốn nhân gian đầy biến động. Nói cách khác, tu không chỉ để giải thoát bản thân mà còn để phụng sự dân tộc, chăm lo cho an lạc của muôn dân.

Thiền phái Trúc Lâm dưới sự dẫn dắt của Trần Nhân Tông đã mở ra một hướng đi mới cho Phật giáo Việt Nam, với những giá trị nổi bật:

• Tinh thần nhập thế: Tu hành không phải trốn tránh cuộc đời, mà chính là sống giữa đời để hành đạo, giúp đời. Đây là nét riêng mà ít dòng thiền nào trên thế giới có được.
• Đề cao đời sống đạo đức giản dị: Thiền phái hướng tới lối sống thanh bạch, buông bỏ tham – sân – si, sống thuận theo tự nhiên, giữ tâm an định.
• Kết hợp trí tuệ và từ bi: Không chỉ chú trọng thiền định để giác ngộ, Trúc Lâm còn nhấn mạnh lòng từ bi, tình thương đối với chúng sinh.
• Tính dân tộc sâu sắc: Thiền phái Trúc Lâm phản ánh tinh thần tự chủ của dân tộc Việt. Hình ảnh Phật Hoàng Trần Nhân Tông vừa là vị vua anh hùng chống giặc Nguyên Mông, vừa là vị thiền sư khai sáng dòng thiền, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử.

Lịch sử hình thành thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên

Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên được xây dựng trên nền của Thiên Ân Thiền Tự, một ngôi thiền tự cổ có từ thế kỷ III. Đây là một trong những nơi phát tích sớm nhất của Phật giáo Việt Nam, gắn liền với tên tuổi của hòa thượng Khương Tăng Hội – vị tổ khai sáng Thiền học Việt Nam. Ông từng dựng chùa, truyền giáo tại đây, sau đó mang Thiền học sang Trung Quốc truyền bá dưới thời Tôn Quyền (năm 247). Khương Tăng Hội là con của một thương nhân người Khương Cư (Sogdiane) và một phụ nữ Giao Chỉ, sinh ra trên đất Giao Chỉ, mất năm 280 tại nước Tấn.

Theo truyền thuyết, vào thời vua Hùng thứ 6 (Hùng Chiêu Vương), nhà vua từng lên chùa Thiên Ân trên núi Tam Đảo cầu tự. Trên đường trở về, ông gặp Lăng Thị Tiêu, sau này trở thành hoàng hậu, cùng vua Hùng giúp nước Văn Lang chống giặc giữ nước.

Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên được xây dựng trên nền chùa Thiên Ân cổ, khởi công từ ngày 4/4/2004 và hoàn thành ngày 25/11/2005. Thiền viện có diện tích 4,5 ha, với khu rừng ngoại vi rộng 50 ha, vừa là trung tâm tu học Phật giáo, vừa là điểm nhấn trong hành trình du lịch Tam Đảo, hài hòa giữa vẻ đẹp núi rừng hùng vĩ và giá trị văn hóa – tâm linh.

Những công trình kiến trúc nổi bật tại Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên

Đi qua cổng Tam Quan, một không gian khoáng đạt mở ra trước mắt. Toàn bộ thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên có quy mô rộng lớn: nội viện hơn 4,5ha, ngoại vi khoảng 50ha. Các hạng mục được chia thành chùa Tăng và chùa Ni, đảm bảo cho việc tu tập, sinh hoạt riêng biệt mà vẫn hòa hợp trong cùng một tổng thể.

1.  Cổng Tam Quan

Đứng dưới chân núi nhìn lên, thiền viện thấp thoáng trong mây. Đường lên khúc khuỷu, quanh co, bốn bề mây bay, thông reo, gió thổi, thoáng rộng và thanh sạch. Nơi đây đã hút hồn du khách bởi những cảnh quan thiên nhiên hoang sơ kỳ thú. Núi cao vút tận trời được phủ lên một lớp rừng già xanh thẫm với nhiều cây cổ thụ, những con suối khi tỏa ra khi thu lại, chảy quanh co.

Trong khung cảnh núi non hùng vĩ và trữ tình ấy, thiền viện hiện lên như một điểm nhấn thiêng liêng giữa vùng danh thắng Tam Đảo, vừa là chốn nương tựa tâm linh, vừa là một điểm đến văn hóa – du lịch đặc sắc làm say lòng bao du khách và Phật tử đến chiêm bái/

Cổng Tam Quan đồ sộ hiện ra như một dấu mốc, tách biệt không gian ồn ào bên ngoài và sự tĩnh lặng bên trong. Dừng lại vài phút, chắp tay khấn nguyện trước khi bước vào, lòng tự nhiên lắng lại.

2. Đại Hùng Bảo Điện 

Bước qua sân chùa rộng rãi, là đến  Đại Hùng Bảo Điện  và cũng là trái tim của thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên. Ngôi điện uy nghiêm nằm trên thế đất cao, mặt hướng ra thung lũng mênh mông, lưng tựa vào núi rừng xanh thẳm. Từ xa, những mái ngói cong vút như cánh phượng hoàng bay lượn trên nền trời, toát lên sự thanh thoát mà vẫn bề thế.

Đại Hùng Bảo Điện ở đây có diện tích gần 700m², chiều cao hơn 17m, đủ sức chứa hàng trăm Phật tử cùng hành lễ. Bước vào bên trong, có lẽ bạn sẽ choáng ngợp trước không gian trang nghiêm đến kỳ lạ. Ánh sáng dịu dàng hắt qua các ô cửa gỗ, mùi hương trầm lan tỏa khắp gian điện, tiếng gió khẽ lùa qua làm cho từng tấm phướn, từng dải lụa rung động nhẹ nhàng như có linh khí hiện hữu.

Bức tượng Phật Thích Ca Mâu Ni được đặt ở chính giữa Đại Hùng Bảo Điện. Nhìn vào gương mặt từ hòa, ánh mắt hiền từ của Đức Phật, một nguồn năng lượng an lạc tỏa ra khắp nơi. Giữa không gian trang nghiêm, tượng Phật vẫn toát lên vẻ giản dị, gần gũi, như muốn ôm trọn mọi muộn phiền của chúng sinh vào vòng tay từ bi.

Hai bên chính điện còn khắc những câu đối, như những lời nhắc nhở cho người đến hành hương:

“Phước đức sâu dày do gieo nhân đạt quả

Tuệ giác tròn đầy bởi bát nhã cội nhuần”

Hóa ra mọi phước đức, trí tuệ đều bắt nguồn từ sự gieo trồng trong hiện tại. Đứng giữa gian điện, từng câu chữ vang vọng như một hồi chuông thức tỉnh, khiến ta chợt nhận ra rằng sống thiền chính là sống có ý thức trong từng hơi thở, từng hành động.

Có thể nói, Đại Hùng Bảo Điện không chỉ là một công trình kiến trúc tâm linh mà còn là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa, tín ngưỡng của Phật giáo Việt Nam. Với nhiều người thì có lẽ đây chính là chốn mà con người có thể soi lại mình, buông xuống những bộn bề cuộc sống, và tìm thấy sự an nhiên trong từng khoảnh khắc.

3. Lầu Chuông – Lầu Trống 

Bên trái chính điện là Lầu Chuông, bên phải là Lầu Trống. Chiếc trống được làm từ gỗ mít rừng Gia Lai, đường kính 1,5m, dài 2m. Chuông nặng tới 2 tấn. Khi tiếng chuông ngân vang giữa núi rừng như mang những lời cầu nguyện đến với Đức Phật.

4. Nhà Tổ

Rời khỏi không gian uy nghiêm của Đại Hùng Bảo Điện, men theo lối nhỏ lát đá, hai bên là hoa cỏ xanh mướt, để đến Nhà Tổ – nơi tôn thờ chư Tổ của thiền phái Trúc Lâm. Nếu ví Đại Hùng Bảo Điện là trái tim của thiền viện, thì Nhà Tổ chính là mạch nguồn, nơi kết nối quá khứ với hiện tại, lưu giữ gốc rễ của dòng thiền Việt.

Nhà Tổ được xây dựng theo phong cách kiến trúc truyền thống, mái ngói cong, cột kèo gỗ lim vững chắc, giản dị mà cổ kính. Không gian bên trong không quá rộng, nhưng lại toát lên sự ấm cúng, gần gũi. Trên ban thờ chính là tôn tượng Tam Tổ Trúc Lâm – Phật hoàng Trần Nhân Tông, Thiền sư Pháp Loa và Thiền sư Huyền Quang. Ba vị Tổ được tạc tượng uy nghiêm, dung nhan hiền hòa, toát lên trí tuệ và từ bi.

Khói hương nghi ngút quyện cùng ánh sáng vàng nhạt của những ngọn nến khiến không gian thêm linh thiêng, lặng lẽ quỳ xuống, chắp tay đảnh lễ. Trong khoảnh khắc ấy, bao suy nghĩ về công danh, lợi ích dường như tan biến, nhường chỗ cho một niềm biết ơn sâu thẳm. Biết ơn những bậc Tổ sư đã khai sáng thiền phái Trúc Lâm, một dòng thiền đậm chất Việt Nam – gắn với đời sống, không xa rời thế tục, tu trong đời thường mà vẫn giữ được tâm an tĩnh.

Ngoài ra, trong Nhà Tổ còn lưu giữ nhiều bia đá, hoành phi, câu đối ca ngợi công hạnh của chư Tổ, nhắc nhở người tu học về con đường giác ngộ. Có lần đọc câu đối khắc gỗ treo ngay trước điện:

“Tổ tổ truyền đăng phát huy tâm ấn Phật, 

Tăng tăng tục diệm lưu biếnchính tông thiền”

Những vần chữ mộc mạc mà thấm thía, nhắc ta rằng ngọn đèn chánh pháp sẽ mãi sáng, và tâm thiền nếu giữ vững thì có thể soi đường cho muôn người.

Đứng trong Nhà Tổ, Điều cảm nhận rõ ràng mối liên kết vô hình giữa bản thân của hiện tại và quá khứ. Không chỉ là nơi thờ phụng, Nhà Tổ còn là lời nhắc rằng chúng ta hôm nay được hưởng sự an lành chính là nhờ vào công hạnh, trí tuệ và sự hy sinh của những bậc tiền nhân.

5. Thư viện bát giác và tượng Phật 35m

Điểm nhấn đặc biệt của thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên chính là thư viện bát giác nằm trên đồi. Nơi đây chứa nhiều kinh sách quý, không gian mở để Phật tử tìm hiểu giáo lý. Trên đỉnh đồi cao, bức tượng Phật 35m sừng sững giữa trời mây Tam Đảo. Đứng dưới tôn tượng, ngước nhìn lên, thấy chính mình cũng trở lên thật nhỏ bé, nhưng cũng thật thanh thản, như đã gửi gắm muộn phiền nơi cửa Phật.

6. Bảo tượng Phật bằng đá Saphire lớn nhất thế giới- Chi tiết nổi bật của Thiền viện

Tôn tượng Phật bằng đá Saphire được long trọng khánh thành vào ngày 8-4-2012, cùng với tượng đài Quan Âm bằng đá trắng và lễ đặt đá khởi công đại tượng Phật cao 49m bằng đá hoa cương, công trình mang tên Việt Nam Hộ Quốc Phật Đài. 

Bảo tượng được an vị trong một tòa bảo tháp khang trang, uy nghiêm, xây dựng trên diện tích 200m². Đây là kiệt tác điêu khắc đá quý với chiều cao 3,45m, nặng 31 tấn, tái hiện hình ảnh Đức Phật Tổ Như Lai trong tư thế ngồi kiết già, gợi nhớ thời khắc Ngài nhập định 49 ngày dưới gốc bồ-đề. 

Dẫu nơi đây không có bóng bồ-đề, nhưng phía sau lưng Ngài là vách đá khắc họa hình chiếc lá bồ-đề, là biểu tượng bất diệt của sự giác ngộ. Gương mặt tượng toát lên vẻ thuần hậu, hiền hòa, mang dáng dấp tinh tế của người Việt, để rồi nhận ra rằng: Phật hiện hữu ở đâu thì mang hình hài văn hóa nơi ấy. Như lời kinh dạy “ngàn muôn ức hóa thân Phật”, Ngài đến với mỗi dân tộc bằng chính tâm thức và hồn thiêng của dân tộc đó.

Toàn bộ tượng khoác lên sắc đen óng ánh như ngọc, bề mặt nhẵn mịn, tinh khiết đến mức không vương một tì vết, khiến ai chiêm ngưỡng cũng không khỏi bồi hồi, kính ngưỡng.

Những khoảnh khắc khó quên tại thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên

Điều đặc biệt ở thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên không chỉ là kiến trúc hay cảnh quan, mà là cảm xúc. Đó cũng là khoảnh khắc khi bước qua cổng Tam Quan, nhìn hai chữ “Trí tuệ” và “Từ bi” khắc nổi bật trên nền đá, chợt thấy mình nhỏ bé giữa con đường giác ngộ rộng lớn của đạo Phật. Tự nhiên, lòng khởi lên một niềm mong mỏi được sống trọn vẹn hơn, tử tế hơn.

Khoảnh khắc ngồi lặng dưới mái Đại Hùng Bảo Điện, nghe tiếng mõ vang đều, thoang thoảng mùi trầm quyện trong làn gió mát, như được trở về với chính mình. Tất cả những bon chen, lo toan của cuộc sống thường nhật dường như rơi xuống, để lại một khoảng lặng rất trong, rất hiền.

Rồi khi tiếng chuông ngân vang, vọng giữa núi rừng Tam Đảo, cảm nhận rõ từng nhịp tim mình cũng đồng điệu với âm vang ấy. Âm thanh như thể đang thanh lọc đi bao nhiêu bụi trần, phiền muộn.

Nhưng có lẽ, khoảnh khắc ấn tượng nhất chính là khi đứng trước bảo tượng Phật bằng đá Safia. Ánh sáng phản chiếu trên bề mặt đen bóng huyền ảo, khiến gương mặt Đức Phật vừa gần gũi, thuần hậu, vừa uy nghiêm. Trong lòng dâng trào một cảm xúc khó gọi tên: vừa là kính ngưỡng, vừa là bình yên, lại vừa như có một niềm tin lớn lao đang nảy nở. Rồi thầm nghĩ, dù cuộc sống có bộn bề thế nào, thì nơi đây vẫn mãi là chốn bình an để mỗi người trở về, tìm lại bản lai thanh tịnh của mình.

Điều đặc biệt ở Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên không chỉ nằm ở công trình kiến trúc đồ sộ, ở cảnh quan hùng vĩ, mà chính là ở những phút giây rất riêng, những khoảnh khắc mà ai từng đặt chân tới cũng sẽ mang theo trong lòng. Đó có thể là giọt nước mắt rơi vì xúc động, là nụ cười an nhiên khi hít căng lồng ngực luồng gió mát từ rừng thông, hay chỉ đơn giản là cái nắm tay thật chặt của người thân khi cùng nhau bước đi giữa khung cảnh mây trời thanh khiết.

Kinh nghiệm tham quan Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên

Nếu bạn đang có ý định đến Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên, dưới đây là một vài kinh nghiệm nhỏ hy vọng sẽ giúp chuyến hành trình của bạn trọn vẹn và ý nghĩa hơn.

Thời điểm lý tưởng để đi

Thiền viện quanh năm đều đẹp, nhưng nếu muốn cảm nhận trọn vẹn sự hùng vĩ và an lành, bạn nên đi vào mùa xuân, nhất là dịp lễ hội Tây Thiên (14/2 âm lịch). Lúc này, không khí lễ hội rộn ràng, đông đảo Phật tử hành hương về dự lễ, cầu an, cầu phúc. Ngoài ra, mùa hè cũng rất thích hợp để các gia đình đưa con trẻ đến tham gia khóa tu mùa hè, vừa học đạo làm người, vừa tránh cái nắng oi ả của thành phố để hòa mình với không khí mát lành của Tam Đảo.

Cách di chuyển đến Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên

Từ Hà Nội, bạn đi theo hướng quốc lộ 2B về Tam Đảo, quãng đường khoảng 74km. Đến xã Hợp Châu (huyện Tam Đảo), bạn rẽ trái để đi vào khu Tây Thiên. Đường lên thiền viện có nhiều khúc cua quanh co, dốc cao và khá hẹp, nhưng bù lại cảnh sắc rất nên thơ: mây bay, rừng thông reo, suối róc rách. Xe ô tô có thể chạy thẳng lên tới cổng Tam Quan của Thiền viện, rất thuận tiện. Tuy nhiên, nếu bạn là người thích trải nghiệm, có thể chọn đi bộ một đoạn đường núi để tận hưởng trọn vẹn không khí trong lành nơi đây.

Trang phục và ứng xử

Vì là nơi linh thiêng, bạn nên ăn mặc trang nhã, lịch sự, tránh quần áo quá ngắn hay hở hang. Khi vào chánh điện hay các khu thờ tự, hãy giữ thái độ tôn nghiêm, nhẹ nhàng. Đặc biệt, nếu bạn tham gia khóa lễ tụng kinh hoặc thiền định, hãy tắt chuông điện thoại và giữ im lặng để không ảnh hưởng đến người khác.

Những Hoạt động không nên bỏ lỡ

• Dâng hương và tham quan Đại Hùng Bảo Điện – nơi trung tâm của thiền viện, với kiến trúc tráng lệ, không gian linh thiêng.
• Nghe tiếng chuông chùa ngân vang – âm thanh trầm hùng lan xa trong núi rừng, mang lại cảm giác thanh lọc và an lạc khó tả.
• Chiêm bái bảo tượng Phật bằng đá Safia lớn nhất thế giới – tác phẩm điêu khắc độc đáo, mang vẻ đẹp huyền bí và gần gũi.
• Tản bộ quanh khuôn viên ngoại viện – thưởng thức cơm chay thanh đạm, ghé qua thư viện bát giác hay đơn giản chỉ là ngồi dưới bóng cây cổ thụ để tận hưởng sự yên bình.
• Nếu có thời gian, bạn hãy thử tham gia một buổi thiền ngắn cùng các sư thầy – trải nghiệm này sẽ cho bạn một cái nhìn mới mẻ về sự tĩnh lặng và sức mạnh nội tâm.

 Một vài lưu ý nhỏ khi đi thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên

• Đường núi đôi khi có sương mù dày, bạn nên lái xe cẩn thận và đi chậm.
• Mang theo nước uống, một ít đồ ăn nhẹ, nhưng nhớ giữ vệ sinh, không xả rác trong khuôn viên chùa.
• Nếu đi cùng người già hoặc trẻ nhỏ, hãy chuẩn bị mũ nón, áo khoác mỏng vì khí hậu trên núi mát hơn nhiều so với đồng bằng.

Đi Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên không chỉ là một chuyến đi tham quan, mà còn là một hành trình tìm về sự bình an trong tâm hồn. Ở nơi núi rừng hùng vĩ ấy, bạn sẽ thấy lòng mình nhẹ bẫng, bao muộn phiền dường như cũng tan theo mây trời.

Thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên – Một chốn quay về cho tâm hồn

Rời thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên, đâu đó vẫn còn vang vọng tiếng chuông chùa, vẫn còn vấn vương vẻ đẹp chốn bồng lai tiên cảnh của mây núi Tam Đảo, của ánh mắt từ bi trên tượng Phật. Đây không chỉ là một điểm tham quan chiêm bái, mà là nơi để mỗi người tìm thấy sự cân bằng, buông bỏ lo âu, trở về với chính mình.

Nếu một ngày bạn thấy lòng quá mỏi mệt, hãy thử một lần hành hương về thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên. Biết đâu, giữa núi rừng mây phủ, bạn sẽ tìm lại được sự an lạc tưởng chừng đã mất trong guồng quay cuộc sống.

Ngoài ra bạn có thể tìm hiểu sâu hơn về thiền viện Trúc Lâm Tây Thiên qua video sau:

Để khám phá thêm nhiều ngôi chùa khác mời Quý độc giả ghé thăm chuyên mục Du lịch chùa trên website Bchannel.vn hoặc theo dõi kệnh Youtube Đi chùa vui hơn đi chơi của chúng tôi