Các vị Phật và Bồ tát phổ biến trong Phật giáo

Trong đạo Phật, quan niệm về Phật và Bồ Tát không chỉ dừng lại ở một cá thể duy nhất, mà còn mở rộng và đa dạng hơn rất nhiều. Theo giáo lý Phật giáo, trong quá khứ, hiện tại, và tương lai, có vô số các vị Phật và Bồ Tát tồn tại khắp nơi trong vũ trụ. Mỗi vị Phật và Bồ Tát đều có hình tướng và những hạnh nguyện riêng, nhưng tất cả đều chia sẻ lòng từ bi vô hạn đối với chúng sinh và cam kết đem lại lợi ích cho tất cả mọi loài. Bài viết này sẽ tìm hiểu sâu hơn về khái niệm Phật và Bồ Tát, cũng như giới thiệu một số vị Phật và Bồ Tát tiêu biểu, nhằm giúp độc giả hiểu rõ hơn về tinh thần từ bi và trí tuệ của Phật giáo.

Phật, Bồ Tát là gì?

Đức Phật là gì?

Phật, hay Phật Đà, là một thuật ngữ được phiên âm từ tiếng Sanskrit cổ, mang nhiều tầng nghĩa: tự mình giác ngộ, giúp người khác giác ngộ, và đạt đến sự giác ngộ toàn diện, có khả năng thấu triệt mọi sự việc mà không gì là không biết. Do đó, Phật còn được gọi với những danh hiệu như “Nhất biến tri” hay “Chính biến tri.”

Phật Đà, thường gọi tắt là Phật, ban đầu là Thái tử Tất Đạt Đa, sinh ra vào khoảng 2589 năm trước (tương đương năm 623 trước Công nguyên) tại thành Ca Tỳ La Vệ, Ấn Độ. Sau khi chứng ngộ và đạt đạo, ngài được biết đến với danh hiệu Thích Ca Mâu Ni. “Thích Ca” là họ của ngài, còn “Mâu Ni” là danh hiệu chỉ những bậc thánh nhân thời cổ, mang ý nghĩa “người tĩnh lặng.” Ngài chính là vị giáo chủ sáng lập ra đạo Phật.

Phật giáo cho rằng Phật là một chúng sinh đã đạt được giác ngộ, trong khi chúng sinh nói chung là những Phật chưa giác ngộ. Dựa trên lời dạy của Đức Phật Thích Ca, ta biết rằng trước đây đã có nhiều vị Phật xuất hiện, và trong tương lai cũng sẽ có thêm nhiều vị Phật khác ra đời. Hiện tại, trong các thế giới ở mười phương, có vô số vị Phật đang hiện hữu. Điều này cho thấy rằng Phật không phải là duy nhất, mà vô lượng vô số Phật đã, đang và sẽ tồn tại trong khắp không gian và thời gian. Hơn nữa, Phật giáo còn khẳng định rằng mọi chúng sinh, dù hiện tại có tin hay không, đều có tiềm năng để thành Phật trong tương lai. Sự khác biệt giữa Phật và chúng sinh chỉ nằm ở trạng thái giác ngộ, nhưng về bản chất, cả hai đều có Phật tính như nhau.

Tóm lại, Phật giáo không coi Phật như một vị thần linh hay đấng sáng tạo vũ trụ. Vì vậy, có thể nói rằng Phật giáo mang tinh thần vô thần, không đặt niềm tin vào một đấng thần thánh sáng tạo.

Bồ Tát là gì?

Bồ Tát là dịch âm từ chữ Phạn, và là lược dịch. Nếu dịch âm đầy đủ là Bồ Đề Tát Đỏa. Bồ đề nghĩa là giác. Tát đỏa là hữu tình. Bồ Tát nghĩa là giác hữu tình. Hữu tình là sinh vật có tính tình và tình ái, cũng gọi là động vật. Bồ tát là loài hữu tình có giác ngộ. Giác ngộ về nỗi khổ của tất cả chúng sinh, đồng tình và thông cảm với nỗi khổ đó, và phát nguyện cứu thoát chúng sinh ra khỏi những nỗi khổ đó. Vì vậy mà ở đời, hễ thấy ai hay thương người, hay bố thí, và cứu giúp người trong cơn khổ nạn, chúng ta thường ví người đó có tâm Bồ Tát.

Theo nghĩa đúng của từ, Bồ Tát không giống với quan niệm dân gian. Bồ Tát là những người sau khi học và tin theo Phật, phát nguyện tự mình tu tập và giúp đỡ người khác, thậm chí hy sinh bản thân để cứu độ chúng sinh. Bồ Tát không phải là các vị thần như Thổ Địa hay Thành Hoàng, cũng không phải là những bức tượng gỗ hoặc đất được thờ ở các ngôi đền. Tất cả chúng sinh, trước khi thành Phật, đều phải trải qua quá trình tu tập làm Bồ Tát. Để trở thành Bồ Tát, trước tiên cần có tâm nguyện lớn lao, thường được thể hiện qua bốn lời nguyện chính:

• “Chúng sinh vô biên thệ nguyện độ” – Phát nguyện cứu độ vô số chúng sinh.
• “Phiền não vô tận thệ nguyện đoạn” – Phát nguyện đoạn trừ vô số phiền não.
• “Pháp môn vô lượng thệ nguyện học” – Phát nguyện học vô lượng pháp môn.
• “Phật đạo vô thượng thệ nguyện thành” – Phát nguyện đạt đến Phật đạo vô thượng.

Quá trình làm Bồ Tát gồm 52 cấp bậc, từ Sơ địa đến Thập địa (10 bậc đầu), và thêm hai bậc nữa là Đẳng giác và Diệu giác. Khi đạt đến bậc Diệu giác, Bồ Tát đã trở thành Phật, còn bậc Đẳng giác chỉ những vị Đại Bồ Tát sắp thành Phật. Những vị Bồ Tát nổi tiếng như Quan Thế Âm, Đại Thế Chí, Văn Thù, Phổ Hiền, và Địa Tạng đều là các vị Bồ Tát Đẳng giác.

Tất cả những người từ khi mới phát tâm cho đến khi đạt Phật quả đều được gọi là Bồ Tát, và vì thế có sự phân biệt giữa Bồ Tát phàm phu và Bồ Tát hiền thánh. Các Bồ Tát được đề cập trong kinh điển Phật giáo thường là các vị Bồ Tát hiền thánh, đã tiến xa trên con đường giác ngộ.

Các vị Phật trong Phật giáo

Có bao nhiêu vị Phật?

Chúng ta thường nghĩ rằng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni là vị Phật đầu tiên trong tất cả các vị Phật, nhưng thực tế, đây là một nhận thức chưa hoàn toàn chính xác. Theo lời giảng của Đức Thích Ca, từ khi vũ trụ hình thành, đã có 1000 vị Phật xuất hiện để thuyết giảng về Phật giáo. Các vị Phật đầu tiên bao gồm Câu Lưu Tôn Phật (Krakucchanda), Câu Na Hàm Mâu Ni Phật (Kanakamuni), và Ca Diếp Phật (Kashyapa), sau đó đến Đức Phật Thích Ca Mâu Ni (Sakyamuni), vị Phật trong lịch sử đã sống khoảng 2.500 năm trước. Vị Phật kế tiếp được dự báo là Đức Phật Di Lặc (Maitreya).

Tuy nhiên, theo giáo lý của Đức Phật Thích Ca, trong quá khứ xa xưa đã có nhiều vị Phật ra đời, và trong tương lai sẽ tiếp tục có nhiều vị Phật khác xuất hiện. Đồng thời, ở các thế giới khác trong mười phương, cũng có vô số vị Phật hiện hữu. Vì vậy, không thể đếm được số lượng Phật, mà phải nói rằng có vô lượng vô số các vị Phật trong khắp không gian và thời gian.

Vị Phật nào đứng đầu?

Vị Phật đầu tiên mà chúng ta thường biết đến là Đức Thích Ca Mâu Ni. “Thích Ca” là họ của ngài, còn “Mâu Ni” là danh hiệu chung, chỉ những bậc thánh nhân thời cổ đại của Ấn Độ, mang ý nghĩa “tĩnh lặng”. Ngài sinh ra cách đây khoảng 2589 năm (vào năm 623 trước Công nguyên) tại thành Ca Tỳ La Vệ, Ấn Độ, và trở thành vị giáo chủ sáng lập ra đạo Phật.

Tuy nhiên, xét trên một phạm vi rộng hơn, không có vị Phật nào cao hơn hay thấp hơn vị Phật khác, bởi lẽ khi đã thành Phật, tức là đã đạt đến sự giác ngộ hoàn toàn. Phật có những khả năng phi thường mà con người bình thường không thể có, như thấu hiểu rõ ràng những suy nghĩ và hành động của chúng sinh, dù tốt hay xấu. Do đó, tất cả các vị Phật đều đáng được tôn kính như nhau.

Các vị Phật căn bản trong Phật giáo gồm những ai?

Phật Thích Ca Mâu Ni

Phật Tổ Như Lai và Phật Thích Ca thực chất là một người, theo những ghi chép trong kinh điển Phật giáo. Ngài còn được biết đến với tên gọi Tất Đạt Đa Cô Đàm, là giáo chủ của cõi Ta Bà. Ngày sinh của Ngài được ghi nhận là ngày 8 tháng 4 (âm lịch) năm 624 TCN. Khi phân tích tên gọi, “Thích Ca” có nghĩa là văn võ song toàn, trong khi “Mâu Ni” là danh xưng tôn kính dành cho các thánh nhân ở Ấn Độ. Tổng thể, tên “Thích Ca Mâu Ni” trong tiếng Phạn mang ý nghĩa sâu sắc, chỉ về một người xuất gia đã tu hành thành công, thuộc tộc Thích Ca.

Vị Phật đầu tiên, Nhiên Đăng Cổ Phật, thường được thờ cúng cùng với Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Ban đầu, không có mô tả chính xác về ngoại hình của Ngài, nhưng theo thời gian, đã xuất hiện nhiều tác phẩm nghệ thuật phản ánh hình ảnh của Ngài. Hiện nay, có nhiều bộ phim ca ngợi cuộc đời và giáo lý của Đức Phật Thích Ca. Trên thị trường cũng có nhiều tượng Phật Thích Ca, trong đó có những bức tượng dát vàng đẹp mắt với giá cả phải chăng.

Tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni khi Ngài nhập Niết Bàn thường được gọi là tượng Phật nằm. Tư thế của tượng là nằm nghiêng về bên phải, thể hiện sự thoải mái và thanh thản. Hai chân duỗi thẳng và chụm lại, tay trái đặt trên đùi, trong khi tay phải nâng nhẹ dưới tai. Nét mặt của Ngài toát lên sự an lạc, không ưu phiền, thể hiện trạng thái thư thái tuyệt đối.

Phật A Di Đà

Phật Thích Ca và Phật A Di Đà là hai vị Phật khác nhau trong tín ngưỡng Phật giáo, mỗi vị có vai trò và ý nghĩa riêng. Phật A Di Đà, giáo chủ cõi Tây Phương Cực Lạc, được các tín đồ tôn thờ và tuân theo những lời dạy của Ngài. Tên của Phật A Di Đà mang ý nghĩa “Vô Lượng Thọ” và “Vô Lượng Quang”, thể hiện sự trường thọ và ánh sáng vô tận. Qua nhiều kiếp tu hành, Ngài đã thành tựu để cứu độ chúng sinh, dẫn dắt họ đến con đường giải thoát và an lạc. Hình tượng Phật A Di Đà thường được miêu tả với mái tóc xoắn ốc, đôi mắt nhìn xuống chúng sinh với lòng từ bi, và nụ cười cứu độ. Ngài khoác áo cà sa đỏ, tượng trưng cho ánh mặt trời đang lặn về hướng Tây.

Phật Dược Sư

Trong Phật giáo, Bồ Tát Quán Thế Âm là một trong những vị được rất nhiều tín đồ biết đến và tôn kính. Bên cạnh đó, còn có Đức Phật Dược Sư, một vị Phật với quốc độ và hạnh nguyện riêng. Phật Dược Sư, hay còn gọi là Dược Sư Lưu Ly Quang Vương Như Lai, nổi tiếng với bảy vị Phật Dược Sư Như Lai trong Phật giáo. Ngài thường được thờ cùng với Đức Phật Thích Ca, và được biết đến với 12 lời đại nguyện, giúp chúng sinh vượt qua bệnh tật và khổ đau.

Phật Di Lặc

Phật Di Lặc được biết đến như biểu tượng của hạnh phúc, và nhiều người xem ngài là một trong những tượng Phật đẹp nhất thế giới. Trong quá khứ, vị Phật đầu tiên phổ độ chúng sinh là Nhiên Đăng Cổ Phật, người đứng đầu trong số 24 vị Phật. Phật Di Lặc và tượng Quan Thế Âm Bồ Tát là hai hình tượng được rất nhiều tín đồ yêu mến và thờ cúng khắp nơi. Phật Di Lặc thường được ưa chuộng vì khuôn mặt phúc hậu, luôn nở nụ cười hiền từ. Tượng ngài thường được khắc họa trong tư thế ngồi trên ngai vàng, có thể là chéo chân hoặc thả chân xuống sàn, một số nhà sư cho rằng tư thế này giúp ngài dễ dàng đứng dậy để chỉ giáo chúng sinh.

Phật Di Lặc, còn được gọi là “Phật Cười”, mang nụ cười toát ra từ sự an lạc và hạnh phúc nội tâm, đem lại niềm vui và sự bình an cho chúng sinh. Khi nhìn ngắm tượng Phật Di Lặc, người ta tin rằng mọi khó khăn sẽ sớm qua đi và nỗi buồn sẽ tan biến. Việc sờ bụng Phật Di Lặc cũng được cho là mang lại may mắn, giúp cuộc sống luôn suôn sẻ, an khang và thịnh vượng. Hai vị Phật được đông đảo tín đồ tôn kính và thờ phụng là Phật Di Lặc và Quan Thế Âm Bồ Tát.

Tìm hiểu về Bồ Tát

Quan Thế Âm Bồ Tát

Hình ảnh của Phật Bà Quan Thế Âm Bồ Tát được nhắc đến nhiều trong các kinh điển Phật giáo, và Ngài được tín đồ hết sức tôn kính. Quan Thế Âm có thật và được xác định là hiện thân của công chúa Diệu Thiện, con của vua Diệu Trang Vương. Ngài đã trải qua nhiều kiếp nạn nhưng vẫn giữ được tấm lòng từ bi, và mỗi khi nhìn thấy tượng Ngài, người ta cảm thấy nhẹ nhõm, không còn lo âu.

Tên gọi của Ngài mang ý nghĩa là vị Bồ Tát quán tự tại, luôn quan tâm và chia sẻ nỗi đau khổ của chúng sinh. Ngài sẵn sàng lắng nghe những nỗi niềm trần thế và đưa tay che chở, giúp đỡ trong những lúc khó khăn. Hình ảnh của Phật Bà Quan Thế Âm rất quen thuộc, với hình ảnh Ngài ngồi trên đài sen, tay cầm nhành dương liễu. Ngài biểu trưng cho tình yêu thương vô bờ bến và sự từ bi cứu khổ. 

Bồ Tát Đại Thế Chí

Bồ Tát Đại Thế Chí, còn gọi là Vô Lượng Quang Bồ Tát hay Đắc Đại Thế Bồ Tát, được nhiều tín đồ biết đến. Ngài ngồi bên phải Đức Phật A Di Đà và là hiện thân của thái tử thứ hai thời vua Vô Chánh Niệm. Trong các kinh điển thuộc trường phái Đại thừa, Ngài được nhắc đến thường xuyên như một biểu tượng của ánh sáng trí tuệ.

Bức tượng Tam Thánh gồm Đức Phật A Di Đà ở giữa, Bồ Tát Quan Thế Âm bên trái và Bồ Tát Đại Thế Chí bên phải. Cả ba cùng nhau cứu độ chúng sinh, giúp họ vượt qua khó khăn.

Bồ Tát Địa Tạng

Bồ Tát Địa Tạng là vị Bồ Tát có nguyện vọng lớn lao giúp đỡ nhân loại thoát khỏi khổ nạn. Ngài là người đứng đầu trong cõi U Minh, chủ quản địa ngục và giúp chúng sinh vượt qua những điều xấu xa của tham, sân, si. Giống như Phật Quan Thế Âm, Phật Thích Ca Mâu Ni và Phật Tổ Như Lai, Ngài cũng đã trải qua nhiều kiếp nạn để đạt được thành tựu.

Trong Phật giáo Bắc Tông, các vị như Phật Thích Ca Mâu Ni và Bồ Tát Quan Âm đều thuộc về nhóm này. Hình ảnh của Địa Tạng Bồ Tát thường được thể hiện cưỡi trên linh thú Đề Thính.

Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi

Bồ Tát Văn Thù Sư Lợi đại diện cho trí tuệ. Ngài thường được miêu tả ngồi trên tòa sen như Phật Quan Thế Âm, nhưng tay phải của Ngài cầm một thanh gươm ngọn lửa. Ngài còn được gọi là Mạn Thù Thất Lỵ hoặc Văn Thù. Bồ Tát Văn Thù có vị trí quan trọng gần gũi với tượng Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni.

Bồ Tát Phổ Hiền

Bồ Tát Phổ Hiền là một trong tứ đại Bồ Tát trong Phật giáo, là thị giả của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Ngài cưỡi voi trắng, biểu trưng cho trí tuệ, và thường đứng bên phải Phật Thích Ca. Bồ Tát Phổ Hiền đại diện cho lý đức, định đức và hạnh đức của các chư Phật.

Bồ Tát Thiên Thủ Thiên Nhãn

Bồ Tát Thiên Thủ Thiên Nhãn được xem là vị Bồ Tát xả thân cứu độ chúng sinh. Ngài ngự trên tòa sen, với nhiều cánh tay cầm các vật phẩm như binh khí, vải vóc, hoa sen và châu báu. Theo các tài liệu, Ngài có 40 tay lớn và 960 tay nhỏ cùng với 9 khuôn mặt.

Tượng Bồ Tát Thiên Thủ Thiên Nhãn thường được dát vàng để tăng thêm vẻ đẹp và tính thẩm mỹ. Tín đồ có thể chọn đúc đồng hay khắc đá để tạo ra tượng. Hình ảnh của Ngài biểu trưng cho sự viên mãn, giúp chúng sinh thoát khỏi đau khổ và bất hạnh. Nhiều tín nam, tín nữ ưa thích Bồ Tát Thiên Thủ vì Ngài luôn sẵn sàng che chở và giúp đỡ.

Phật Mẫu Chuẩn Đề

Phật Mẫu Chuẩn Đề được miêu tả với thân hình màu vàng trắng hoặc vàng nhạt, ngồi trong tư thế kiết già trên đài sen, tỏa ra hào quang rực rỡ. Ngài mặc thiên y và đội mão báu có ngọc lưu ly, với những dải ngọc rũ xuống. Điểm đặc biệt là Ngài có tới 18 tay, mỗi tay đeo vòng xuyến khảm Xà Cừ và cầm những khí cụ khác nhau, tượng trưng cho các Tam Muội Gia. Phật Mẫu Chuẩn Đề cũng có ba mắt, chuyên hộ trì Phật pháp và bảo vệ những chúng sinh có cuộc sống ngắn ngủi, giúp họ được thọ mệnh lâu dài.

Mỗi vị Phật và Bồ Tát đều có hình dáng và những hạnh nguyện riêng biệt, nhưng điểm chung giữa tất cả các Ngài là lòng từ bi và sự chăm sóc vô hạn đối với chúng sinh, cũng như nỗ lực mang lại lợi ích cho mọi người. Hy vọng rằng những thông tin tổng hợp trên sẽ giúp bạn có cái nhìn cơ bản về các vị Phật và Bồ Tát trong Phật giáo. Đừng quên ghé thăm bchannel.vn để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích và thú vị nhé.