Chùa Long Đọi Sơn – Di tích quốc gia đặc biệt 900 tuổi ở Hà Nam

Chùa Long Đọi Sơn ở đâu?

Chùa Long Đọi Sơn, hay chùa Đọi, còn được biết đến với tên gọi Diên Linh Tự, tọa lạc trên đỉnh núi Đọi, thuộc xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Chùa được xây dựng dưới sự chủ trì của vua Lý Thánh Tông và Vương phi Ỷ Lan từ năm 1054 – 1058. Chùa nằm cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 50km và cách trung tâm thành phố Phủ Lý (Hà Nam) khoảng 11km.

Với giá trị văn hóa lịch sử và vẻ đẹp cổ kính, chùa Đọi Sơn đã được công nhận là Di tích văn hóa lịch sử cấp Quốc gia từ năm 1992. Đến tháng 12 năm 2017, ngôi cổ tự được xếp hạng trong Top 10 Di tích quốc gia đặc biệt.

Lịch sử hình thành chùa Đọi Sơn

Dân gian có câu rằng: “Nhất Đọi, nhì Đa, thứ ba Khê Hồi” để nói đến 3 ngôi chùa lớn là chùa Long Đọi Sơn (huyện Duy Tiên, Hà Nam), chùa Đa Bảo (huyện Phú Xuyên, Hà Nội) và chùa Khê Hồi (huyện Thường Tín, Hà Nội). Trong đó chùa Long Đọi Sơn được xếp vào hàng cổ tự nổi tiếng.

Chùa Long Đọi Sơn có tên chữ là Diên Linh tự hay Long Đọi Sơn tự, còn dân gian Quen gọi là chùa Long Đại hoặc chùa Đọi. Chùa được xây dựng trên núi Đọi Sơn thuộc địa phận thôn Đại Nhất, xã Đại Sơn, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Kỳ lạ thay quả núi cao như nổi giữa đồng bằng trù phú nhìn tựa dáng rồng phục; nhìn từ phía Tây hai ngọn núi hai bên nhô ra như hai chiếc tay ngai, ngọn ở giữa lùi lại như một chiếc án. Theo quan niệm địa lý, phong thủy xưa thì núi Đọi nằm trên địa thế Cửu Long (chín con rồng), một thế đất đẹp và linh thiêng, dân gian vẫn còn lưu truyền câu ca:

• Đầu gối núi Đọi
• Chân dọi Tuần Vường
• Phát tích để vương
• Lưu truyền vạn đại

Núi Đọi Sơn cùng với sông Châu đã trở thành biểu tượng của Hà Nam; đứng trên đỉnh núi nhìn xuống, trông xa tựa như bức tranh thủy mặc, thật là:

• Giữa cánh đồng bằng một trái non, 
• Kìa chùa Long Đại đứng chon von.
• Công trình kiến trúc khen ai khéo, 
• Phong cảnh xưa nay dậy tiếng đồn.

Trải qua thăng trầm của lịch sử, kiến trúc và Quy mô của chùa Long Đọi Sơn đã biến đổi nhiều ; Chính diện luôn Quay về hướng Nam. Không biết từ bao giờ trên núi Đọi có am thiền nhỏ, đến năm 1054 vua Lý Thánh Tông cùng Thái hậu Ỷ Lan thấy cảnh sắc nơi đây rất đẹp nên đã cho xây dựng – mô lớn, đưa chùa Long Đại Sơn thành một trung tâm Phật giáo lớn của đất Sơn Nam xưa. Tiếp đó vào năm 1118 vua Lý Nhân Tông đã ra lệnh cho xây dựng và mở mang chùa to đẹp hơn và cho xây dựng bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh cao B3 tầng… Thời giặc Minh xâm lược, chùa bị phá huỷ và cây bảo tháp cao B3 tầng cũng bị đánh sập hoàn toàn. Sau này đến đời Hậu Lê, rồi nhà Mạc đều Quan tâm phục dựng, mở mang chùa Long Đại Sơn; thời nhà Nguyễn, chùa được trùng tu lớn, sửa lại Thượng Điện, Tiền Đường, nhà tổ, gác hương nghi môn…

Đến năm 1947 trong kháng chiến chống thực dân Pháp, chùa lại bị phá một lần nữa. Tới năm 1957 chùa bắt đầu được tôn tạo, từng bước khôi phục lại; từ đó đến nay qua nhiều lần trùng tu, diện mạo và không gian của ngôi chùa đã mở mang đẹp đẽ. Ngôi chùa ngày nay mang phong cách kiến trúc thời Nguyên, công trình chính của chùa gồm có: bái đường, Thượng Điện, hệ thống vì kèo làm theo kiểu chồng đấu giá chiêng, cột cái kê đá cổ, xà và hoành vuông, mái lợp ngói ta. Ngoài ra còn có tượng đài Quan Âm, nhà tổ, tăng phòng, nhà khách, phủ thờ Mẫu Liễu… Ngoài ra, khu phía tây chùa còn có khu vườn tháp gồm hơn 200 ngôi của các vị sư.

Dù trải nhiều thăng trầm, nhưng chùa Long Đại Sơn vẫn còn lưu giữa nhiều di vật quý đặc biệt là những di vật có niên đại từ thời Lý như tấm bia đá Sùng Thiện Diên Linh kích thước lớn rất đẹp làm năm 1221; 6 pho tượng Thần nhân chống kiếm bằng đá thời Lý, pho tượng Di Lặc lớn bằng đồng…

Ngày nay mặc dù ngôi chùa cơ bản được xây lại mới nhưng vẫn có cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp. Hàng năm hội chùa khai mở từ ngày 18 đến ngày 21 tháng 3 Âm lịch với nhiều sinh hoạt văn hóa phong phú, lôi cuốn; du khách thập phương về đây không chỉ lễ bái cầu Phật phù hộ mà được đắm mình trong một vùng núi non tiên cảnh từ xưa đã được biết đến như một sự kì lạ của tạo hoá.

Di chuyển đến chùa Long Đọi Sơn như thế nào? 

Xuất phát từ trung tâm thành phố, du khách di chuyển theo hướng Hà Nội – Ninh Bình. Khi đến ngã ba Vực Vòng rẽ phải để nhập vào Quốc lộ 38. Tiếp tục chạy khoảng 2km và rẽ vào đường Yên Nam. Từ đó, du khách chỉ cần di chuyển thẳng tới dãy núi Đôi. 

Chùa Long Đọi Sơn có gì thú vị? 

Khám phá kiến trúc độc đáo của chùa Long Đọi Sơn

Chùa Long Đọi Sơn thể hiện kiến trúc truyền thống của một ngôi chùa Việt Nam. Những hình ảnh quen thuộc như bậc đá dẫn lên quần thể chùa trên đỉnh núi, đình Tam Quan với 5 gian, 8 mái, 3 cổng, đình Tam Bảo (7 gian và 3 lầu thượng), chánh điện và sân chùa là nơi sinh sống của 18 vị La Hán.

Ngoài ra, chùa còn có các khu vực khác như giảng đường, nhà thờ cổ, nhà khách, phòng ở, nhà bếp… Từ đỉnh đồi, du khách có thể thưởng ngoạn phong cảnh bình dị của vùng đất. Bầu trời và núi non tại đây tạo nên không gian tĩnh lặng, nhẹ nhàng hơn.

Khám phá và tham quan di tích chùa Đọi Sơn

Với gần 1.000 năm lịch sử, chùa trên núi Dơi vẫn đứng vững kiêu hãnh. Ngôi chùa này lưu giữ nhiều di tích cổ xưa qua nhiều thời đại như tượng Quan Âm Thị Kính, tượng Di Lặc bằng đồng,… Điểm đáng chú ý nhất là tấm bia Sùng Thiện Diên Linh gần 900 năm tuổi, tác phẩm điêu khắc độc đáo thời nhà Lý.

Tham gia lễ hội chùa Đọi Sơn ở Hà Nam

Du khách có thể tham gia lễ hội chùa Đọi Sơn để chiêm ngưỡng khung cảnh thiên nhiên và tác phẩm nghệ thuật cổ xưa, đồng thời hòa mình vào không khí lễ hội tại đây.

Chùa Long Đọi Sơn có nhiều điều hấp dẫn mà du khách nên tới khám phá. Trước khi bắt đầu vào chuyến hành trình, hãy tìm hiểu thật kỹ về đường đi, lịch trình cũng như những lưu ý về ăn mặc khi tới chùa. Đừng quên cập nhật thêm nhiều bài viết ý nghĩa tại website bchannel.vn nhé!