Đức Thánh Hiền là ai? Sự tích, ý nghĩa và nguyên nhân thờ trong chùa

Đức Thánh Hiền là ai?

Trong các ngôi chùa miền Bắc, Ban Thánh Hiền thường được thờ cúng bên cạnh Đức Ông (hay Đức Chúa Ông). Nhưng thực chất, Đức Thánh Hiền chính là Tôn giả A Nan Đà—người em chú bác của Đức Phật, bậc đại trí nhớ với khả năng ghi nhớ toàn bộ những lời dạy của Thế Tôn một cách trọn vẹn, không sai sót. Ngài không chỉ là vị thị giả tận tụy của Đức Phật suốt 25 năm mà còn đóng vai trò trọng yếu trong kỳ kết tập kinh điển lần đầu tiên, góp phần lưu giữ và truyền bá giáo pháp cho hậu thế. Với công hạnh lớn lao ấy, Ngài được tôn xưng là bậc Thánh Tổ trong việc duy trì và phát triển Phật giáo.

Trong nhiều ngôi chùa, tượng Đức Thánh Hiền thường được gọi là A Nan hoặc Át Nan để tôn vinh công đức của Ngài. Ban Thánh Hiền không chỉ đại diện cho chư Tôn giả mà còn biểu trưng cho sự nghiêm trì giới luật và tinh thần hoằng pháp. Nếu Ban Đức Ông đại diện cho hàng cư sĩ tại gia với năm giới căn bản và vai trò hộ trì Phật pháp, thì Ban Thánh Hiền thể hiện con đường tu tập xuất thế, hướng đến trí tuệ và giải thoát.

Tượng Đức Thánh Hiền được tạo tác với dáng vẻ từ bi, trang nghiêm. Ngài đội mũ bảy cánh sen, mỗi cánh sen hiện thân một Đức Phật, biểu thị cho trí huệ thanh tịnh và sự tiếp nối chính pháp. Một tay Ngài nâng chén, tay kia kết ấn Cát tường, biểu trưng cho sự hộ trì giáo pháp và ban phước lành. Hình tượng này không chỉ tôn vinh cá nhân Ngài mà còn đại diện cho tất cả bậc Thánh Hiền trong Phật giáo, những người đã cống hiến trọn đời cho việc hoằng dương chánh pháp, dẫn dắt chúng sinh trên con đường giác ngộ.

Sự tích về Đức Thánh Hiền trong đạo Phật

Đức Thánh Hiền là biểu tượng thiêng liêng đại diện cho các bậc Thánh trong Phật giáo những bậc đã tận tụy gìn giữ, lưu truyền và hoằng dương chánh pháp của Đức Phật. Hình tượng này không chỉ tôn vinh sự phụng sự bền bỉ mà còn nhấn mạnh vào tinh thần kiên trì, không ngừng nghỉ của những bậc hiền giả trong việc duy trì và phát triển giáo pháp qua mọi thời đại.

Trong ý nghĩa cụ thể hơn, Đức Thánh Hiền thường được đồng nhất với hình tượng Tôn giả A Nan Đà, vị đại đệ tử của Đức Phật. Ngài được biết đến với trí nhớ siêu việt và lòng tận tụy phi thường, là người ghi nhớ và truyền lại vô số lời dạy của Thế Tôn. Sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, chính Tôn giả A Nan là nhân tố quan trọng trong kỳ kết tập kinh điển đầu tiên, giúp bảo tồn kho tàng giáo lý vô giá cho hậu thế.

A Nan Tôn giả là một trong sáu người em họ được Đức Phật đích thân truyền giới và dẫn dắt trên con đường xuất gia. Trong số đó, chỉ mình Ngài được liệt vào hàng Thập đại đệ tử lỗi lạc của Như Lai, với danh hiệu “Đa Văn Đệ Nhất” bậc nghe nhiều, ghi nhớ sâu. Nhờ khả năng thâu nhiếp và lĩnh hội giáo pháp rộng lớn, A Nan trở thành một “kho tàng sống” về giáo lý Phật giáo, đảm nhiệm vai trò then chốt trong việc truyền thừa chánh pháp.

Không chỉ góp phần vào việc bảo tồn kinh điển, Tôn giả A Nan còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy bình đẳng giới trong Tăng đoàn. Chính nhờ sự thỉnh cầu kiên trì của Ngài mà Đức Phật đã chấp thuận cho nữ giới được xuất gia, mở ra hàng Ni chúng trong giáo hội, khẳng định rằng mọi chúng sinh, dù nam hay nữ, đều có khả năng đạt đến giác ngộ. Ngoài ra, Ngài còn gắn liền với nghi lễ Mông Sơn thí thực một pháp hội quan trọng trong Phật giáo nhằm cứu độ những linh hồn đói khát, thể hiện lòng từ bi vô lượng đối với tất cả chúng sinh.

Dù công đức vĩ đại, nhưng khi Đức Phật nhập diệt, A Nan vẫn chưa chứng đắc quả vị A-la-hán. Tuy nhiên, điều đó không làm suy giảm lòng kính trọng của các đệ tử và tín đồ đối với Ngài. Với phẩm hạnh khiêm cung, tâm thành kính và tinh thần phụng sự cao cả, Tôn giả A Nan đã trở thành một biểu tượng bất diệt của lòng trung kiên với giáo pháp, để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người con Phật suốt bao thế hệ.

Ý nghĩa thờ Đức Thánh Hiền

Tượng Đức Thánh Hiền trong Phật giáo mang ý nghĩa thiêng liêng, không chỉ thể hiện sự tôn kính đối với bậc hiền giả đã góp công bảo tồn giáo pháp, mà còn là nguồn cảm hứng để con người hướng đến giác ngộ, rèn luyện trí tuệ và nuôi dưỡng tâm từ bi.

Chiêm ngưỡng tượng Đức Thánh Hiền, người ta không chỉ nhìn thấy một hình tượng tôn nghiêm mà còn cảm nhận được những phẩm chất cao quý đáng noi theo—từ lòng thành kính, sự chân thành đến tinh thần phụng sự và bảo vệ chánh pháp. Ngài là biểu tượng của sự minh triết và lòng từ bi vô biên, giúp người tu học kiên trì trên con đường giải thoát, đồng thời khuyến khích mọi người sống chân thật, thiện lành, tôn trọng đạo lý và vun bồi công đức.

Việc đảnh lễ và cầu nguyện trước tượng Đức Thánh Hiền không chỉ là hành động bày tỏ lòng tôn kính mà còn mang lại sự an tịnh cho tâm hồn. Khi quán chiếu công hạnh của Ngài, con người có thể buông bỏ phiền não, chuyển hóa khổ đau thành sự an lạc và vững chãi trong đời sống. Sự hiện diện của tượng Ngài trong không gian thờ tự như một ngọn đèn trí tuệ soi sáng, giúp người con Phật nuôi dưỡng niềm tin, hướng đến cuộc sống an hòa và giác ngộ.