Nhiên Đăng Cổ Phật là ai? Các truyền thuyết xung quanh Ngài và Phật Thích Ca

Nếu như Đức Phật Thích Ca là bậc Thầy của cõi Ta Bà trong hiện tại, thì Nhiên Đăng Cổ Phật chính là ánh sáng quá khứ, đã từng soi đường và gieo hạt giống giác ngộ cho tiền thân của Thích Ca. Vậy Nhiên Đăng Cổ Phật là ai? và những câu chuyện, truyền thuyết xung quanh Ngài là gì? Cùng Bchannel tìm hiểu nhé!

Nhiên Đăng Cổ Phật là ai?

Trong Kinh Vô Lượng Thọ, Đức Phật Thích Ca đã kể cho Tôn giả A Nan rằng:

“Về đời quá khứ, thuở xưa cách nay lâu xa vô lượng, chẳng có thể suy nghĩ bàn bạc được là bao nhiêu kiếp, Đức Đính Quang Như Lai đã xuất hiện ở thế gian để giáo hóa độ thoát vô lượng chúng sinh đắc đạo rồi Ngài mới vào Niết Bàn.”

Đức Đính Quang Như Lai trong lời kể của Đức Phật Thích Ca là một trong những tôn danh của Đăng Nhiên Cổ Phật cùng với các tôn danh khác như Nhiên Đăng Đạo Nhân, Hỗn Độn Tôn Sư, Đính Quang Phật, Nhiên Đăng Phật.

Theo truyền thuyết kể lại thì Nhiên Đăng Cổ Phật vốn là con của vua Sudheva và hoàng hậu Samedha, sinh ra tại thành Rammavati. Ngài kết hôn với hoàng hậu Paduma Devi và có một người con trai là hoàng tử Usabhakkhandha.

Ngay từ khi đản sinh, thân thể Ngài đã tỏa sáng như ánh đèn, vì vậy được gọi là Nhiên Đăng Thái tử. Sau này khi thành Phật, Ngài lấy hiệu là Nhiên Đăng, ánh sáng từ bi trí tuệ chiếu khắp mười phương.

Cái tên “Nhiên Đăng” nghe mộc mạc nhưng hàm chứa biểu tượng sâu xa: “Nhiên” là đốt cháy, “Đăng” là ngọn đèn – ngọn đèn trí tuệ cháy sáng giữa vô minh tăm tối. Ngọn đèn ấy không chỉ soi lối cho chúng sinh, mà còn chính là ánh sáng đầu tiên thắp lên con đường thành Phật của Thích Ca Mâu Ni về sau.

Theo kinh điển, Nhiên Đăng Cổ Phật (Phạn: Dipankara, Hán âm: Đề Hòa Yết La) là vị Phật thứ tư trong danh sách 28 vị Phật. Ngài còn được gọi là Đính Quang Phật (錠光佛), bởi khi Ngài đản sinh, thân thể phát ra ánh sáng rực rỡ như hàng nghìn ngọn đèn soi sáng khắp nơi. Trong Đại Trí Độ Luận, có ghi:

“Khi đản sinh, thân Ngài sáng rực như đèn, nên gọi là Nhiên Đăng Thái tử. Khi thành Phật, ánh sáng ấy càng rực rỡ, cho nên gọi là Nhiên Đăng Phật.”

Nhiên Đăng Cổ Phật được xem là vị đầu tiên trong số 24 vị Phật quá khứ đã thọ ký cho các tiền thân của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Ngài sống cách thời đại chúng ta “vô lượng vô biên bất khả tư nghì a tăng kỳ kiếp” – nghĩa là lâu xa đến mức trí tưởng tượng con người không thể đo lường nổi.

Cũng theo truyền thuyết miêu tả về hình tướng ngày: thân Ngài cao 80 trượng, sống 100.000 năm, giáo hóa 84.000 A-la-hán. Sau khi nhập Niết Bàn, tháp xá-lợi của Ngài cao tới 36 do-tuần (khoảng 15 – 20 km), biểu thị cho sự vĩ đại không thể nghĩ bàn.

Sự tích Nhiên Đăng Cổ Phật và mối nhân duyên với Phật Thích Ca

Thiện Huệ phát nguyện

Trong Jataka (Kinh Bổn Sinh), tiền thân của Thích Ca được gọi là Bồ Tát Thiện Huệ (Sumedha) – một vị Bà-la-môn giàu có, thông tuệ, giàu lòng từ bi. Thiện Huệ từ bỏ tất cả tài sản, xuất gia hành đạo, nguyện tinh tấn tu tập để cầu giác ngộ.

Một lần, khi Nhiên Đăng Cổ Phật xuất hiện ở đời, Bồ Tát Thiện Huệ đã bày tỏ chí nguyện:

“Nguyện rằng trong vô số kiếp về sau, con cũng sẽ thành tựu đạo quả, soi sáng muôn loài như Ngài hôm nay.”

Nhiên Đăng Cổ Phật đã dùng thiên nhãn thông quán sát và thấy rằng: trong tương lai xa, trải qua 91 kiếp, Thiện Huệ quả thật sẽ thành Phật, hiệu là Thích Ca Mâu Ni. Và ngay khi ấy, Ngài thọ ký cho Thiện Huệ.

Khoảnh khắc thọ ký này chính là một trong những dấu mốc quan trọng nhất, vì nó xác định con đường thành Phật của Thích Ca trong tương lai.

Nho Đồng và cô gái Cù Gi

Một câu chuyện khác được ghi trong Kinh Quá Khứ Hiện Tại Nhân Quả kể về tiền thân khác của Thích Ca – khi ấy mang tên Nho Đồng.

Một ngày, Nho Đồng gặp một cô gái tên Cù Gi, trong tay nàng cầm bảy bông sen xanh. Nho Đồng liền đem 500 đồng vàng để xin mua năm bông. Cù Gi ngạc nhiên hỏi:

– “Anh mua hoa sen làm gì mà trả giá đắt đến thế?”
– “Tôi mua để dâng cúng Phật Nhiên Đăng.” – Nho Đồng đáp.

Nghe vậy, Cù Gi hoan hỷ vô cùng, liền tặng thêm hai bông còn lại và nhờ Nho Đồng cúng giùm.

Khi đến chỗ Phật, Nho Đồng thành tâm dâng sen. Đường đi vào lại lầy lội, sợ chân Phật bị lấm bẩn, Nho Đồng vội cởi áo trải xuống nhưng chưa đủ, bèn cắt tóc trải tiếp cho kín bùn. Nhìn thấy tấm lòng ấy, Nhiên Đăng Cổ Phật liền thọ ký:

“Bởi công đức thành kính này, sau 91 kiếp, ngươi nhất định thành Phật hiệu là Thích Ca Văn Như Lai.”

Câu chuyện này còn hé lộ một nhân duyên khác: cô gái Cù Gi về sau chính là Công chúa Gia Du Đà La – vợ của Thái tử Tất Đạt Đa trước khi Ngài xuất gia. Như vậy, không chỉ Thích Ca được thọ ký, mà cả người bạn đời của Ngài cũng đã gieo duyên với Phật pháp từ vô lượng kiếp trước.

Xác nhận trong các bộ kinh khác

Ngoài Kinh Bổn Sinh và Kinh Quá Khứ Hiện Tại Nhân Quả, nhiều kinh điển khác cũng nhắc đến Nhiên Đăng Cổ Phật:

• Đại Trí Độ Luận: xác nhận Nhiên Đăng là vị Phật đầu tiên trong 24 Phật đã thọ ký cho tiền thân của Thích Ca.
• Kinh A-hàm: ví Nhiên Đăng như ánh sáng phá tan màn vô minh, soi đường cho Bồ Tát thành tựu giác ngộ.
• Kinh Vô Lượng Thọ: có đoạn nhắc đến Đính Quang Như Lai, chính là một danh hiệu khác của Nhiên Đăng Cổ Phật.

Tất cả những ghi chép ấy đều cho thấy vị trí đặc biệt của Ngài trong dòng chảy lịch sử Phật giáo: Ngài chính là cầu nối giữa chư Phật quá khứ và Đức Phật Thích Ca Mâu Ni.

Công hạnh và hình tướng của Nhiên Đăng Cổ Phật

Hình tướng của Ngài thường được miêu tả trang nghiêm, toàn thân tỏa sáng như ngọn đèn. Con số “80 trượng cao, sống 100.000 năm, giáo hóa 84.000 A-la-hán” tuy mang tính biểu tượng, nhưng lại gợi cho chúng ta về sự vĩ đại và năng lực giáo hóa vô biên.

Tháp xá-lợi của Ngài cao 36 do-tuần (15 – 20km), Đây là một hình ảnh ẩn dụ cho sự trường tồn, ánh sáng trí tuệ lan tỏa muôn nơi.

Mối liên hệ giữa Nhiên Đăng Cổ Phật và Phật Thích Ca

Điểm đặc biệt nhất khi nói đến Nhiên Đăng Cổ Phật chính là mối nhân duyên sâu dày với Thích Ca Mâu Ni.

• Ngài là vị Phật quá khứ đầu tiên thọ ký cho tiền thân Thích Ca.
• Chính ánh sáng của Ngài đã gieo duyên để Thích Ca phát nguyện, kiên định con đường Bồ Tát đạo qua vô số kiếp.
• Những câu chuyện như Thiện Huệ hay Nho Đồng không chỉ là truyền thuyết, mà là biểu tượng cho tinh thần nhân quả: gieo nhân lành với Phật pháp thì chắc chắn sẽ trổ quả giác ngộ.

Có thể nói, nếu không có sự thọ ký từ Nhiên Đăng, hành trình thành Phật của Thích Ca Mâu Ni sẽ không trọn vẹn trong niềm tin và lịch sử Phật giáo.

Ý nghĩa tu tập từ sự tích Nhiên Đăng Cổ Phật

Những câu chuyện về Nhiên Đăng Cổ Phật không chỉ để kể lại, mà còn để người tu học rút ra nhiều bài học:

• Niềm tin nhân quả: Một hành động nhỏ nhưng chí thành (như trải tóc che bùn) cũng đủ làm nhân duyên cho đại quả Phật sau này.
• Tâm Bồ Đề: Điều quan trọng là chí nguyện lớn, phát tâm tu hành vì lợi ích chúng sinh.
• Hạnh cúng dường: Cúng dường không phải ở vật chất ít hay nhiều, mà ở sự chân thành.
• Kiên định tu tập: Từ một lời thọ ký đến khi thành Phật là vô số kiếp, nhắc nhở chúng ta về sự kiên nhẫn, bền bỉ.

Ngọn đèn mà Nhiên Đăng Cổ Phật thắp lên từ vô lượng kiếp trước đến nay vẫn còn sáng mãi. Ánh sáng ấy không chỉ soi cho Bồ Tát Thiện Huệ thành Phật Thích Ca, mà còn soi cho tất cả chúng ta – những người đang lần bước trên con đường tìm về giác ngộ.

Nhắc đến Nhiên Đăng Cổ Phật, ta nhớ đến biểu tượng của trí tuệ, nhân duyên và sự tiếp nối bất tận của chư Phật ba đời. Và có lẽ, bài học lớn nhất mà Ngài để lại cho chúng ta chính là: hãy phát tâm chân thành, gieo nhân thiện lành, rồi ngọn đèn trí tuệ ấy sẽ tự soi sáng con đường ta đi.