Phật hoàng Trần Nhân Tông – Vị vua từ bỏ ngai vàng để đi tu

Nước Việt ta nổi tiếng có vị vua Trần Nhân Tông – tuy đang ngồi trên ngai vàng nhưng lòng luôn hướng về Đức Phật. Sau khi nhường ngôi cho con và dẹp loạn quân Nguyên Mông đem lại bình an cho đất nước, ông đã quyết định rời bỏ ngôi báu, cung điện vàng ngọc, xuất gia tu hành trên núi Yên Tử lấy danh hiệu là Hương Vân Đại Đầu Đà sau là Trúc Lâm Đại sĩ. Sau này, ông đã thống nhất được Phật giáo Việt Nam thời bấy giờ và hình thành tổ chức Giáo hội Trúc Lâm – được xem là đặc trưng của truyền thống Phật giáo Việt Nam. 

Chân dung vị hoàng đế từ bỏ ngai vàng để xuất gia 

Hoàng đế Trần Nhân Tông (1278 – 1293) tên húy là Trần Khâm quê ở hương Tức Mặc, phủ Thiên Trường (nay thuộc phường Lộc Vượng thành phố Nam Định). Ngài là con trưởng của Thánh Tông Trần Hoảng, mẹ là Nguyên Thánh Thiên Cảm Hoàng Thái Hậu Trần Thị Thiều. 

Sinh thời, Ngài sở hữu tướng mạo phi phàm. Theo Đại Việt Sử ký toàn thư, khi sinh ra thân Ngài có màu sắc hoàng kim, nước da vàng sáng nên gọi Ngài là Phật kim. Ngay còn khi còn nhỏ tuổi, Ngài đã rất hiếu học, thông minh trí tuệ, đọc hết sách vở, thông nội kinh điển và ngoại điển.

Năm 1274, khi tròn 16 tuổi Ngài được phong làm Hoàng Thái tử. Từng 2 lần từ chối ngôi vị nhưng vua cha không đồng ý. Sau đó, vua cha cưới Trưởng nữ của Nguyên Từ Quốc Mẫu cho Ngài tức là Khâm Từ Hoàng hậu sau này. Hai vợ chồng sống hạnh phúc, vui hòa nhưng tâm Ngài vẫn luôn hướng đến việc tu hành. 

Vào một đêm, Ngài đã trèo thành trốn đi với ý định lên núi Yên Tử tu hành. Đến chùa Tháp núi Đông Cứu, vì quá mệt nên Ngài vào nằm nghỉ trong tháp. Vị sư trụ trì ở đây thấy tượng mạo Ngài phi phàm liền làm cơm thiết đãi. Lúc này, vua cha vừa hay tin đã nhanh chóng sai các quan đi tìm, bất đắc dĩ Ngài phải quay về cung thành. 

Khi trưởng thành, Ngài đặc biệt được vua cha quan tâm nhắm chuẩn bị cho việc kế tục ngai vàng, chấn hưng Đại Việt. Năm lên 21 tuổi (năm 1279) Ngài lên ngôi Hoàng đế hiệu là Trần Nhân Tông, tự xưng là Hiếu Hoàng. Dù ở vị trí cao sang nhưng Ngài vẫn giữ mình thanh tịnh và thường đến chùa Tư Phước tu tập. Một hôm nghỉ trưa, Ngài mơ thấy trong rốn mọc lên một bông sen vàng lớn, trên hoa sen có Đức Phật vàng, có người đứng bên cạnh và nói với Ngài rằng: “Biết ông Phật này chăng? Là Đức Phật Biến Chiếu”. Tỉnh giấc, Ngài đem câu chuyện tâu với vua cha, vua Thánh Tông khen là việc kỳ lạ và đặc biệt.

Sau những chiêm bao, Ngài đã phát nguyện ăn chay nên thân thể gầy ốm. Vua cha Thánh Tông biết nên đã khóc than: “Nay ta đã già, chỉ trông cậy một mình con, con lại làm như thế sao gánh vác được sự nghiệp của tổ tiên?”. Mặc dù rơi nước mắt nhưng vua Trần Nhân Tông vẫn quyết ăn chay. 

Khi giặc Nguyên sang xâm chiếm Đại Việt, Ngài đã gác việc tu học Phật pháp để lo giữ gìn xã tắc, lo cho muôn dân. Với tài mưu lược sáng suốt và khả năng đoàn kết toàn dân, Ngài đã 2 lần cùng vua cha và các tướng lĩnh lãnh đạo quân dân đánh tan quân xâm lược Nguyên – Mông (1285, 1287 – 1288) bảo vệ hòa bình, vững chắc nền độc lập, tự chủ cho dân tộc. 

Sau 14 năm trị vì đất nước, năm 1293 Ngài nhường ngôi báu cho con là Trần Thuyên (tức vua Trần Anh Tông) lên ngôi Thái Thượng Hoàng, chuẩn bị cho con đường xuất gia tu hành. 

Tháng 10/1299, Ngài xuất gia tu hành ở núi Yên Tử (nay thuộc tỉnh Quảng Ninh). Tại đây, Ngài chuyên cần tu tập theo hạnh đầu đà (khổ hạnh) lấy danh hiệu là Hương Vân Đại Đầu đà và sáng lập nên dòng Thiền Trúc Lâm Yên Tử. Sau đó Ngài lập chùa, cất tinh xã, khai giảng tiếp độ chúng Tăng vì vậy học chúng đua nhau đến rất đông. 

Ngài đến chùa Phổ Minh ở Phủ Thiên Trường (nay thuộc tỉnh Nam Định) lập giảng đường dạy mấy trăm năm. Ngài lại vân du đến Bố Chính Lập am Tri Kiến (nay thuộc tỉnh Quảng Bình) rồi ở đó. Tu tập trên núi Yên Sơn thành tựu được sự giác ngộ, Ngài xuống núi đi hoằng dương chánh pháp làm lợi lạc cho chúng sinh.

Năm 1308, sau nhiều năm tu tập, Thượng Hoàng Trần Nhân Tông (hiệu là Trúc Lâm Yên Tử Đại sĩ) viên tịch tại am Ngọa Vân, núi Yên Tử. Với những đóng góp của Ngài cho đạo pháp và dân tộc nên được người đời kính trọng, sau này được suy tôn là Phật hoàng Trần Nhân Tông (hay còn gọi là vua Phật Việt Nam).

Đạo nghiệp của Phật hoàng Trần Nhân Tông

Rời bỏ ngai vàng, Trần Nhân Tông lên chùa Yên Tử khoác áo cà sa thuyết pháp độ sinh, khai sáng Thiền phái Trúc Lâm – niềm tự hào của Phật giáo. Cùng tư tưởng “Hòa quang đồng trần” – Phật giáo nhập thế, Phật hoàng Trần Nhân Tông đã khéo léo gắn kết đạo và đời, lấy đạo xây đời, hết lòng vì sự phát triển của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân. 

Ngài là Tổ Sư của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử hay còn gọi là Sư Tổ – người sáng lập ban đầu. Khi tu hành, Ngài đã khéo léo dung hợp ba dòng thiền là Vô Ngôn Thông, Thảo Đường và Tỳ-ni-đa-lưu-chi trong dòng Thiền Trúc Lâm Yên Tử đã xuất hiện từ trước thời nhà Trần. Ngoài ra, Ngài còn kết hợp cả Nho giáo, Lão giáo và Phật giáo nên từ đó gọi là Tam giáo đồng nguyên. 

Cả cuộc đời dành tâm huyết cho đạo Pháp và dân tộc, Phật hoàng Trần Nhân Tông có nhiều công lao trong bảo vệ đất nước xây dựng thiền phái Trúc Lâm, truyền bá đạo Phật làm lợi ích nhân sinh. 

Với những đóng góp của Phật hoàng Trần Nhân Tông trong đạo và đời, Ngài chính là linh hồn của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, vĩnh viễn bất sanh bất diệt trong lòng hậu thế. 

Mời quý vị và các bạn tìm hiểu rõ hơn về cuộc đời và đạo nghiệp của Phật hoàng Trần Nhân Tông trên Truyền hình Bchannel – BTV9 An Viên: