Tìm hiểu về hai người mẹ lớn của Đức Phật

Đối với Phật giáo, người phụ nữ được nhìn nhận với sự tôn trọng và đề cao giá trị nhân bản. Phật giáo khẳng định rằng phụ nữ cũng có đầy đủ khả năng giác ngộ, phát tâm từ bi và hướng đến con đường giải thoát như bất kỳ ai. Người mẹ trong Phật giáo không chỉ là hình ảnh của tình yêu thương vô điều kiện mà còn là biểu tượng của sự hy sinh và trí tuệ.

Trong nhiều bài giảng, Đức Phật đã sử dụng hình ảnh người mẹ để minh họa cho giáo lý của Ngài. Một đoạn kệ trong truyền thống Theravada nhấn mạnh tình thương rộng lớn này:

“Như người mẹ giữa khổ đau cuộc đời,

Luôn yêu thương, bảo vệ con duy nhất,

Người tu hãy phát triển lòng từ bi

Lan tỏa đến muôn loài, không giới hạn.”

Tình mẫu tử được xem là cao quý nhất trong đời sống thế gian, nhưng vẫn còn mang tính ràng buộc. Vì thế, người tu học Phật pháp hướng đến một tình thương rộng lớn hơn – không chỉ giới hạn trong phạm vi gia đình, mà trải rộng đến tất cả chúng sinh, để đạt đến sự giải thoát hoàn toàn khỏi sinh tử luân hồi.

Trong lịch sử Phật giáo, có hai người mẹ quan trọng. Hoàng hậu Maya là người đã sinh ra Thái tử Tất Đạt Đa, về sau trở thành Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Sau khi bà qua đời, em gái của bà là Hoàng hậu Pajapati Gotami đã nuôi dưỡng Ngài từ nhỏ và sau này trở thành vị Ni trưởng đầu tiên, đặt nền móng cho ni giới trong Phật giáo. Những cống hiến của hai vị hoàng hậu không chỉ thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng mà còn cho thấy vai trò quan trọng của người phụ nữ trong sự phát triển của Phật giáo.

Hoàng hậu Maya: Người mẹ thứ nhất của Đức Phật

Dưới góc nhìn Phật giáo, Hoàng hậu Maha Maya không chỉ là người mẹ sinh ra Đức Phật Thích Ca Mâu Ni mà còn là biểu tượng của lòng vị tha và sự hy sinh cao cả. Nguyện vọng lớn lao của bà là sinh ra một người con có thể phát tâm Bồ đề, xuất gia tu hành và đạt đến trí tuệ viên mãn, hơn là có nhiều con nhưng không hướng đến con đường giác ngộ. Chính vì đại nguyện này, bà được tôn xưng là Maha Maya, nghĩa là “Maya vĩ đại”.

Hoàng hậu Maha Maya và vai trò thiêng liêng

Maha Maya và em gái bà, Maha Pajapati, đều là con của thủ lĩnh bộ tộc Koliya. Khi trưởng thành, cả hai cùng kết hôn với Quốc vương Suddhodana của bộ tộc Sakya. Sau khi sinh Thái tử Siddhartha (tức Đức Phật sau này), Hoàng hậu Maha Maya qua đời chỉ bảy ngày sau đó. Theo truyền thống, sự ra đi sớm của bà được lý giải bởi đại nguyện chỉ xuất hiện trong đời để sinh ra một vị Phật, hoàn thành sứ mệnh vĩ đại rồi rời đi.

Em gái của bà, Maha Pajapati, sau đó đã nuôi dưỡng Thái tử và trở thành người mẹ thứ hai của Ngài. Bà cũng là người sáng lập Ni đoàn, tạo tiền đề cho vai trò của phụ nữ trong sự phát triển của Phật giáo.

Lời nguyện và tiền thân của Maha Maya

Theo kinh Đại Phương Tiện Phật Báo Ân, trong một tiền kiếp xa xưa, Maha Maya từng là một người phụ nữ tên Lộc Nữ, sinh ra từ một con nai cái do nhân duyên quá khứ. Nhờ tu dưỡng nhiều đời, bà có dung mạo đoan chính, tâm tính hiền hậu và được một vị tiên thờ lửa nuôi dưỡng.

Khi lớn lên, Lộc Nữ kết hôn với vua Ba La Nại. Tuy nhiên, thay vì sinh con, bà lại sinh ra một đóa hoa sen rực rỡ. Nhà vua tức giận, giáng chức bà. Nhưng sau đó, ông phát hiện bông sen này nở ra năm trăm vị hoàng tử khôi ngô tuấn tú. Nhận ra sự kỳ diệu, nhà vua phục vị cho bà, và các hoàng tử đều trưởng thành trong hoàng cung.

Khi nhận thức được bản chất vô thường của cuộc đời, năm trăm hoàng tử đã đồng lòng xuất gia tu hành và chứng đắc quả Bích Chi Phật. Hoàng hậu, dù tự hào về con cái, nhưng vẫn đau đáu một nỗi niềm: dù có nhiều con, nhưng không ai phát tâm Bồ đề để cứu độ chúng sinh. Bà lập đại nguyện: “Trong đời sau, thà sinh một người con có thể phát tâm Bồ đề, xuất gia, chứng được Nhất Thiết Trí, còn hơn sinh nhiều con mà không có ai phát tâm giác ngộ.”

Chính nhờ lời nguyện vĩ đại này, trong kiếp sau, bà tái sinh thành Hoàng hậu Maha Maya và trở thành mẹ của Đức Phật.

Ý nghĩa và tinh thần Bồ đề

Câu chuyện về Maha Maya không chỉ đơn thuần kể lại một tiền kiếp, mà còn nhấn mạnh nền tảng của Phật giáo Đại thừa – Bồ đề tâm. Đó là tâm nguyện rộng lớn vì lợi ích của tất cả chúng sinh, vượt lên trên tình thương cá nhân. Đức Phật đã xuất gia và tìm ra con đường giải thoát không chỉ cho bản thân mà còn vì mong muốn chấm dứt khổ đau cho muôn loài.

Như vậy, Hoàng hậu Maha Maya không chỉ là mẹ của một con người vĩ đại, mà bà còn là một hình mẫu của lòng vị tha, sự hy sinh, và tinh thần hướng đến giác ngộ. Chính nhờ lời nguyện của bà mà Đức Phật đã xuất hiện trong thế gian, mang đến con đường giải thoát cho tất cả chúng sinh.

Tỳ kheo ni Maha Pajapathi: Người mẹ thứ hai của Đức Phật

Vai trò của Tỳ kheo ni Maha Pajapathi trong Phật giáo

Maha Pajapathi (Ma Ha Ba Xà Ba Đề) là em gái của Hoàng hậu Maha Maya, mẹ ruột của Thái tử Siddhartha (sau này là Đức Phật Thích Ca Mâu Ni). Sau khi Hoàng hậu Maha Maya qua đời bảy ngày sau khi sinh Thái tử, Maha Pajapathi nhận trách nhiệm nuôi dưỡng và chăm sóc Ngài. Bà không chỉ là người mẹ thứ hai của Đức Phật mà còn là người có đóng góp quan trọng trong việc thiết lập Ni giới, từ đó góp phần mở ra con đường tu hành và giải thoát cho phụ nữ trong Phật giáo.

Quyết tâm cầu đạo và quá trình xuất gia

Tỳ kheo ni Maha Pajapathi là người phụ nữ đầu tiên đạt được quyền xuất gia trong Phật giáo. Khi Đức Phật trở về Kapilavastu thuyết pháp, bà và nhiều phụ nữ hoàng gia đã trở thành đệ tử tại gia của Ngài. Tuy nhiên, bà không chỉ muốn học Phật pháp mà còn mong muốn chính thức xuất gia để tu hành.

Bà đã ba lần đến thưa với Đức Phật rằng: “Thưa Thế Tôn, nếu Ngài cho phép phái nữ được xuất gia, nương tựa giáo pháp và giới luật của Như Lai, thì nhiều người sẽ được lợi lạc”. Tuy nhiên, Đức Phật đã ba lần từ chối, với lý do rằng phụ nữ có nhiều khó khăn trong quá trình tu hành và dễ bị tác động bởi những rào cản xã hội.

Dù bị từ chối, Maha Pajapathi không từ bỏ quyết tâm. Bà đã cạo tóc, khoác y màu vàng, dẫn theo 500 phụ nữ hoàng gia bộ tộc Sakya bộ hành bộ từ Kapilavastu đến Vesali, vượt qua quãng đường 150 dặm trong điều kiện khắc nghiệt. Sự kiên định và lòng tín kiên cố của bà đã khiến ngài A Nan, một trong những đệ tử gần gũi nhất với Đức Phật, xin Ngài cho phép phụ nữ được xuất gia.

Trước sự khẩng khái và chí thành của Maha Pajapathi, Đức Phật đã chấp nhận, nhưng kèm theo tám điều kiện (Bát kính pháp) nhằm giúp phái nữ tu hành đƷng mà không bị ảnh hưởng bởi những khó khăn xã hội.

Vai trò trong sự phát triển Ni giới

Sau khi trở thành Tỳ kheo ni đầu tiên, Maha Pajapathi đã dẫn dắt và thiết lập Ni giới, tạo nền một hệ thống tu hành cho phụ nữ. Bà trở thành tấm gương sáng về lòng kiên trì, sự nhẫn nại và tinh thần phát tâm Bồ đề. Bà không chỉ mở ra con đường cho chính bản thân, mà còn là người đặt nền móng cho sự phát triển của Ni đoàn trong Phật giáo.

Sự hy sinh và tâm nguyện lớn lão của Maha Pajapathi đã trở thành cột mốc quan trọng trong lịch sử Phật giáo, khẳng định vai trò của phụ nữ trong con đường giải thoát và giác ngộ.