Tôn giả Ni Thâu Na (SoNa) – Đệ nhất tinh tấn Ni đoàn

Tôn giả Ni Thâu Na là ai?

Bình minh vừa hé sáng, dòng sông Aciravati rộn ràng thuyền bè cập bến, chở theo bao thượng khách và thương nhân từ khắp nơi. Trên con đường lát đá, những đoàn xe ngựa chen chúc nhau ngược xuôi, chở đầy ắp hàng hóa, mang theo nhịp sống hối hả của một buổi sáng sớm. Đây là khung cảnh thường nhật của kinh thành Xá Vệ (Savatthi), thủ đô rực rỡ của đất nước Kiều Tát La (Kosala), một trong những trung tâm phồn thịnh bậc nhất thời bấy giờ.

Xá Vệ không chỉ là nơi sầm uất, mà còn là nơi sinh ra và lớn lên của Tôn giả Thâu Na (Sona). Ngài được sinh ra trong một gia đình quý tộc, thừa hưởng mọi điều kiện thuận lợi của cuộc sống. Khi trưởng thành, Ngài kết hôn với một phu nhân giàu có, và cùng nhau họ sinh hạ mười người con. Cả cuộc đời Ngài dồn hết tâm huyết vào gia đình, đặt trọn tình yêu thương vào việc nuôi dạy con cái. Ngài dành từng giây phút để chăm sóc, lo lắng cho từng bữa ăn giấc ngủ, dạy bảo các con nên người, tận tâm nuôi dưỡng những mầm sống nhỏ bé để chúng trưởng thành và tự lập.

Phu nhân của Ngài cũng không kém phần tận tụy, suốt bao năm tháng cặm cụi lo toan cho gia đình, đong đầy tình thương yêu cho con cái, hy sinh hết thảy để chúng có cuộc sống đầy đủ, sung túc. Đến khi những đứa con của họ trưởng thành, mỗi người đều có cuộc sống riêng, gia đình riêng, sự nghiệp vững vàng, Ngài và phu nhân ngập tràn niềm hạnh phúc và tự hào.

Trong mắt người đời, Tôn giả Thâu Na không chỉ là người cha, người mẹ mẫu mực mà còn là hình mẫu của hạnh phúc gia đình, vì thế mọi người thường gọi Ngài là “Thâu Na, người mẹ có đông con.” Nhưng sự thật, hạnh phúc ấy không chỉ là thành tựu của việc nuôi dưỡng con cái mà còn là sự thấu hiểu sâu sắc về cuộc đời và những giá trị đích thực.

Khi Đức Thế Tôn đến Xá Vệ, Ngài và vợ trở thành những tín đồ thuần thành của Phật Pháp. Cả hai thường xuyên đến tinh xá Kỳ Viên (Jetavana), chăm chú lắng nghe những lời dạy cao siêu của Đức Phật và tận tâm cúng dường, làm công đức. Chính trong những buổi giảng Pháp đó, Ngài đã tìm thấy sự giác ngộ sâu sắc, nhận thức rõ ràng hơn về con đường thật sự của hạnh phúc, không chỉ là sự thành đạt về vật chất, mà còn là sự trưởng thành trong tâm hồn, hướng về những giá trị bền vững của cuộc sống.

Tôn giả Ni Thâu Na xuất gia

Một ngày kia, khi tuổi đã cao, vị trưởng giả qua đời, để lại cho Tôn giả Thâu Na một gia sản lớn, không chỉ về vật chất mà còn về tình cảm và trách nhiệm đối với gia đình. Trong những giờ phút cuối cùng của cuộc đời, Ngài gọi các con đến và chia sẻ gia sản, không giữ lại gì cho riêng mình, để lại tất cả cho chúng. Đó là sự hy sinh vô bờ bến của một người cha, người mẹ suốt đời sống vì con cái. Trong lúc tuổi đã xế chiều, Ngài cần sự chăm sóc và giúp đỡ từ con cái, để bù đắp những năm tháng cống hiến cho gia đình.

Ban đầu, các con của Ngài đối đãi với mẹ đầy tình yêu thương và lòng hiếu kính. Họ quan tâm đến cuộc sống của Ngài, chăm sóc đầy đủ từ vật chất đến tinh thần, cúng dường Tam Bảo và chu đáo mọi việc. Nhưng dần dần, khi thời gian trôi qua, những nghĩa vụ chăm sóc mẹ già không còn được coi trọng như trước. Lúc này, Ngài bắt đầu cảm nhận được sự đổi thay trong thái độ của con cái. Một số cô con dâu còn phàn nàn, chỉ trích, và cuối cùng, không ai muốn để Ngài sống trong nhà của mình nữa.

Ngài cảm thấy đau lòng và chua xót nhận ra rằng tình cảm của thế gian, dù là những người ruột thịt, lại mong manh đến thế. Chính những đứa con mà Ngài đã dốc hết lòng yêu thương, chăm sóc từ thuở bé, giờ đây lại quay lưng với mẹ khi Ngài đã không còn gì ngoài tuổi già và sức yếu. Những gì người đời cho là diễm phúc, lại hóa thành nỗi đau khổ đắng cay.

Chính lúc này, Ngài Thâu Na mới hiểu sâu sắc những lời Đức Phật dạy về vô thường và sự bấp bênh của tình cảm thế gian. Ngài nhận ra rằng không thể dựa dẫm vào bất cứ ai trong đời, kể cả người thân yêu nhất. Chỉ có Tam Bảo, chỉ có chánh Pháp, mới là điểm tựa vững bền để ta nương nhờ, để vượt qua mọi đau khổ và vô minh. Và từ đó, Ngài quyết định dành phần lớn thời gian của mình để đến tinh xá, tham dự các buổi giảng Pháp, thực hành tu tập và lắng tâm trong sự an tĩnh.

Một hôm, tại tinh xá, Ngài được nghe một vị Tôn giả Ni thuyết giảng về bản chất của cuộc đời. Vị Tôn giả giải thích rằng chúng sinh chỉ biết cuộc sống qua các giác quan: mắt thấy hình ảnh, tai nghe âm thanh, mũi ngửi hương, lưỡi nếm vị, thân cảm giác chạm và ý nhận thức mọi suy nghĩ. Khi gặp điều ưa thích, chúng ta tìm cầu, nhưng khi gặp điều không ưa, chúng ta kháng cự và chạy trốn. Tuy nhiên, mọi điều trên đời đều là vô thường, sinh rồi diệt, thay đổi không ngừng. Thân quyến, tài sản, mọi thứ đều không thể bền lâu. Sự chấp trước vào những điều tạm bợ ấy chính là nguyên nhân sâu xa dẫn đến khổ đau.

Nghe xong, Ngài Thâu Na không thể kìm nén được niềm xúc động trong lòng. Ngài chắp tay, mắt rưng rưng và thành kính thưa: “Bạch Tôn giả, suốt thời gian qua, con luôn bị bao vây bởi những lo lắng và phiền muộn về hoàn cảnh của mình. Nhưng hôm nay, lời giảng của Tôn giả đã đánh thức con. Con đã hiểu rằng tất cả những gì ta cố gắng nắm giữ trong đời đều chỉ là vô thường. Dù ta có thế nào đi nữa, cuối cùng chúng ta cũng phải đối diện với bệnh tật, già nua và cái chết. Con xin phép Tôn giả cho phép con được xuất gia, tìm kiếm sự giác ngộ và nương tựa vào chánh Pháp của Đức Thế Tôn, trở thành một Tỳ kheo Ni trong giáo đoàn.”

Vị Tôn giả gật đầu, đồng ý. Ngày hôm đó, Ngài Thâu Na chính thức quyết định buông bỏ tất cả. Trái tim Ngài nhẹ nhõm hơn, khi mái tóc bạc được cắt bỏ, và tấm y ca-sa nâu khoác lên người, Ngài đã trở thành một Tỳ kheo Ni trong giáo đoàn của Đức Thế Tôn. Đó là một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời Ngài, từ bỏ thế gian đầy dẫy sự vô thường để tìm kiếm con đường giải thoát bền vững.

Tôn giả Ni Thâu Na – tinh tấn đệ nhất ni đoàn

Khi gia nhập Ni chúng, Ngài Thâu Na vẫn tiếp tục tu tập với sự tinh cần không ngừng, dù tuổi tác đã cao và sức khỏe suy yếu. Mặc dù đã trải qua những năm tháng khó nhọc, lo toan cho gia đình và con cái, nhưng khi bước vào con đường xuất gia, Ngài không để những khó khăn vật chất hay thể xác cản trở sự tu hành của mình. Càng tuổi cao, những thử thách càng thêm nặng nề. Sức khỏe của Ngài không còn như thuở xưa, mỗi lần lao tác hay tọa thiền, Ngài phải đối mặt với những cơn đau, sự mệt mỏi. Cuộc sống giản dị trong Ni chúng cũng không kém phần thử thách: một bát cơm đơn sơ, ba y, và việc thức khuya dậy sớm để thực hành thời khóa công phu. Tất cả đều là những trở ngại không dễ vượt qua.

Tuy vậy, Ngài không hề nản lòng. Ngài nhận thức rằng thời gian của mình không còn nhiều, và trong tâm thức ấy, mỗi phút giây trôi qua đều vô cùng quý giá. Sự khó khăn chỉ làm Ngài thêm tinh tấn hơn. Ngài chuyên tâm vào thực hành thiền định, từng bước từng bước củng cố tâm trí mình. Dù là lúc khất thực, tọa thiền hay kinh hành, Ngài luôn giữ được sự tỉnh giác tuyệt đối, không để mình bị phân tâm bởi những xao lãng bên ngoài. Ngài thức khuya, dậy sớm, thậm chí có đêm không ngủ, chỉ để quán chiếu về sự vô thường, về bản chất của thân tâm.

Một hôm, khi đến lượt Ngài đun nước nóng cho Ni chúng, Ngài một mình ở lại trong tinh xá. Thời gian đó, các vị Tỳ kheo Ni đã đi khất thực và du hóa. Ngài đặt nồi lên bếp, nhưng chưa kịp nhóm lửa, Ngài lại bắt đầu quán chiếu về sự vô thường của thân xác. Ngài nhận ra rằng cơ thể mình, cũng như tất cả chúng sinh, được cấu thành từ những bộ phận bất tịnh: từ thịt, xương, tóc, móng, đến các chất thải như phân, nước tiểu… Tất cả đều là những yếu tố tạm bợ, chỉ giữ một hình thức bên ngoài tươm tất. Ngài quán chiếu một cách sâu sắc, cảm nhận rõ ràng từng bộ phận trong cơ thể mình, từng sự chuyển động của nó. Ngài hiểu rằng mọi thứ đều sẽ suy tàn theo thời gian, cơ thể này rồi cũng sẽ tan rã, không thể nào tránh khỏi sự hủy hoại của tuổi tác và thời gian.

Khi quán chiếu đến đó, Ngài bước vào các tầng thiền định sâu sắc. Lúc đó, sự hiện diện của Đức Phật trong một vầng sáng rực rỡ xuất hiện trong tâm trí Ngài. Đức Phật đọc một bài kệ, giọng nói Ngài vang lên mạnh mẽ, như một lời khẳng định vững chắc về chân lý của sự giác ngộ. Khi bài kệ dứt, khuôn mặt Ngài Thâu Na sáng bừng lên, và ngay trong khoảnh khắc ấy, Ngài chứng đắc Thánh quả A La Hán, đạt được sự giải thoát viên mãn, trọn vẹn giác ngộ.

Sau đó, Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã tán thán Ngài Thâu Na trước đại chúng, gọi Ngài là “Đệ Nhất Tinh Tấn” trong số các nữ đệ tử của Ngài. Một câu chuyện dài về phước duyên và hành trình của Ngài đã được hé mở. Hơn một trăm nghìn kiếp trước, khi Đức Phật Thắng Liên Hoa thị hiện trong thế gian, Ngài Thâu Na lúc ấy là một tiểu thư trong gia đình giàu có ở thành Hamsavati. Ngài là một tín đồ thuần thành, và khi nghe Đức Phật Thắng Liên Hoa tán thán một vị Tỳ kheo về sự tinh tấn trong tu hành, Ngài Thâu Na vô cùng xúc động và phát nguyện sẽ đạt được danh hiệu “Đệ Nhất Tinh Tấn” trong tương lai. Lời nguyện ấy được Đức Phật thọ ký, và trải qua hàng trăm nghìn kiếp, đến khi gặp Đức Phật Thích Ca, lời nguyện ấy đã được thành tựu viên mãn.

Hành trình của Ngài Thâu Na là minh chứng rõ ràng cho sự kiên trì, sự tận tâm và sự quyết tâm không ngừng nghỉ trong việc tu học. Cả cuộc đời Ngài là tấm gương sáng cho những ai mong cầu sự giải thoát, cho thấy rằng không có khó khăn nào là không thể vượt qua nếu chúng ta giữ vững niềm tin vào con đường chánh pháp.

Tôn giả Ni Thâu Na hàng phục ngoại đạo

Vào một năm nọ, Đức Thế Tôn cùng năm trăm vị Tỳ kheo đến thành Tỳ Xá Ly (Vesali) để hóa giải một trận dịch bệnh nghiêm trọng đang cướp đi mạng sống của rất nhiều người. Trong tình hình khẩn cấp ấy, Đức Thế Tôn đã trao cho dân chúng một bài kệ. Nhờ vào lòng thành kính và sự trì tụng bài kệ ấy, những người dân thành Tỳ Xá Ly bắt đầu cảm nhận được sự chuyển hóa kỳ diệu. Các bệnh nhân, những người đã suy sụp vì bệnh tật, lần lượt hồi phục, sức khỏe được khôi phục hoàn toàn. Sự việc này khiến dân chúng trong thành hết sức cảm kích và tỏ lòng biết ơn Đức Thế Tôn. Họ cung kính dâng cúng vô số vải vóc, vật thực, thuốc men và các vật dụng thiết yếu cho Tăng đoàn.

Thế nhưng, trong thành này lúc bấy giờ lại có sự hiện diện của sáu vị tông sư ngoại đạo. Những vị này đang du hóa, và khi thấy dân chúng kính trọng và tôn vinh các vị Tỳ kheo của Đức Thế Tôn, lòng họ sinh ra sự ganh ghét. Quyết không chịu đứng nhìn sự uy tín của Đức Thế Tôn tăng lên, sáu vị ngoại đạo bắt đầu lên kế hoạch chống đối. Họ gặp nhau tại một khu rừng vắng ở ngoại thành để bàn bạc về âm mưu nhằm làm giảm uy tín của Đức Thế Tôn.

Một trong số họ lên tiếng:

“Chúng sinh chỉ là những gì được cấu thành từ các yếu tố vật chất: đất, nước, gió, lửa. Sau khi chết, chúng lại trở về với vật chất. Không có đời sau, không có nghiệp báo gì cả. Sống chỉ là để tận hưởng những gì mình có.”
Một vị khác tiếp lời:

“Khổ, vui, phước, họa đều là ngẫu nhiên, chẳng có nhân quả gì hết.”
Một vị nữa nói:

“Mọi thứ đều đã được định sẵn. Không có nhân nào, không có quả nào, không có sự bố thí, không có người nhận. Tất cả đều là số mệnh.”
Một vị thuộc giáo phái Ni Kiền Tử, vốn tự cho mình có khả năng thần thông, bèn nói:

“Ta sẽ biểu diễn các loại thần thông, khiến dân chúng phải kính phục.”

Các vị ngoại đạo này lập kế hoạch tổ chức một cuộc tranh biện công khai với mục tiêu làm cho dân chúng nghi ngờ và lung lạc niềm tin của họ vào Đức Thế Tôn. Họ tin rằng, do Đức Thế Tôn không bao giờ tham gia vào những cuộc tranh luận kiểu này, họ sẽ dễ dàng chiến thắng.

Tại am thất, Tôn giả Thâu Na, lúc ấy đang ngồi thiền, đã rõ được tất cả những âm mưu của họ. Nhìn thấy sự vô minh và nguy hiểm từ sự ganh ghét của sáu vị ngoại đạo, Ngài cảm thấy thương xót cho họ và cho cả những chúng sinh có thể bị mê hoặc. Ngài biết rằng nếu không can thiệp kịp thời, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng.

Ngay lập tức, trong một khoảnh khắc, Tôn giả Thâu Na xuất hiện trước nhóm sáu vị ngoại đạo, ngồi kiết già ngay giữa không trung, gương mặt Ngài tĩnh lặng nhưng vô cùng nghiêm nghị, hào quang chiếu sáng khắp vùng trời. Ngài lên tiếng, giọng vang vọng, đầy uy nghiêm:

“Này các vị, ta là đệ tử của Đức Thế Tôn, tên là Thâu Na. Nếu các vị có đủ khả năng, hãy lên đây và tranh luận với ta. Ta sẽ giải đáp tất cả thắc mắc của các vị.”

Nhóm sáu vị ngoại đạo khi nghe lời khiêu chiến của Ngài, sững sờ và hoảng hốt, không ai dám đáp lại. Họ cúi đầu, im lặng. Tôn giả Thâu Na tiếp tục giảng giải trong lòng từ bi, mà không chút phẫn nộ:

“Đức Thế Tôn là bậc vô thượng, là Thầy của cả trời và người. Ngài đến thế gian vì lòng từ bi vô lượng, không ai có thể vượt qua được Ngài. Nếu các vị vẫn tiếp tục giữ tâm ganh ghét, kêu gọi sự xung đột, các vị sẽ phải gánh chịu hậu quả không thể lường trước.”

Trước sức mạnh của sự tĩnh lặng uy nghiêm và trí tuệ sâu sắc của Tôn giả Thâu Na, nhóm sáu vị ngoại đạo không thể phản biện. Cuối cùng, họ đành im lặng và rời khỏi thành Tỳ Xá Ly ngay trong ngày hôm đó. Người dân thành Tỳ Xá Ly, khi nghe chuyện, đều vô cùng cảm phục và câu chuyện nhanh chóng được lan truyền khắp thành.

Các Tỳ kheo Ni trong thành liền đến thưa với Đức Thế Tôn về sự việc, và Đức Thế Tôn đã ca ngợi Tôn giả Thâu Na trước đại chúng. Ngài nói:

“Này các Tỳ kheo, Tỳ kheo Ni Thâu Na là bậc có đại thần lực, đại uy lực, trí tuệ vô biên và có kiến thức rộng lớn. Không ai có thể đối phó với nhóm sáu vị ngoại đạo kia dễ dàng như vậy, ngoài Như Lai và Tỳ kheo Ni Thâu Na.”

“Trong tất cả các nữ đệ tử của Như Lai, chính Tỳ kheo Ni Thâu Na là người có thể hàng phục ngoại đạo một cách dễ dàng.”

Nghe lời khen ngợi của Đức Thế Tôn, tất cả các Tỳ kheo Ni đều vô cùng hoan hỷ, cúi đầu đảnh lễ và ngưỡng mộ đức hạnh cùng lòng từ bi của Tôn giả Thâu Na. Từ đó, danh tiếng của Ngài càng vang xa, trở thành một biểu tượng sáng ngời về trí tuệ và sự kiên định trên con đường đạo pháp.