Pv: Bạch Thượng tọa, trong giáo lý nhà Phật, tinh thần Vu Lan và hạnh hiếu không chỉ dành cho người xuất gia hay Phật tử, mà là giá trị phổ quát cho mọi người con. Xin Thượng tọa khai thị về cốt lõi của hiếu đạo theo lời Phật dạy không chỉ là báo đáp công ơn sinh thành mà còn là con đường tu dưỡng tâm từ bi và cách để mỗi người, dù theo tôn giáo hay niềm tin nào, vẫn có thể nuôi dưỡng và thực hành hạnh hiếu trong từng suy nghĩ, lời nói và hành động hằng ngày.
Đạo hiếu của dân tộc Việt Nam có truyền thống lâu đời, hàm chứa triết lý sâu xa, gắn liền với đời sống con người và hướng đến một cuộc sống tốt đẹp. Trên tinh thần ấy, đạo Phật đã làm sáng tỏ và thăng hoa đạo hiếu, giúp con người trở về với cội nguồn, giữ gìn nét đẹp truyền thống trong đời sống hằng ngày. Con người sống giữa trời đất, biết thuận theo đạo lý và gắn bó với cội nguồn sẽ được an lành, hạnh phúc; ngược lại, nếu đi ngược quy luật sẽ gánh chịu hậu quả nặng nề. Tổ tiên ta đã xây dựng đạo hiếu trên nền tảng tư tưởng ấy, giúp con người có đời sống an nhiên, thịnh vượng, hợp với quy luật sinh tồn của vũ trụ.
Trong vòng quay của trời đất, “Xuân – Hạ – Thu – Đông” và “Đông – Tây – Nam – Bắc” vạn vật đều tuần hoàn theo nguyên lý sinh tồn: Xuân sinh, hạ trưởng, thu liễm, đông tàn. Hiểu và làm chủ được quy luật ấy, con người sẽ sống hạnh phúc. Ngược lại, nếu không nắm được đạo lý cốt lõi thì chính sự thay đổi của tự nhiên sẽ chi phối và ảnh hưởng đến đời sống. Người Việt từ xưa đã sống thuận theo tư tưởng phương Đông, thấu hiểu dòng chảy bốn mùa, mười hai tháng, quy luật sinh – diệt. Ai nắm chắc quy luật tuần hoàn sẽ tìm thấy con đường sống hài hòa với trời đất.
Đạo hiếu Việt Nam dựa trên tư tưởng ấy và được đạo Phật soi sáng, chỉ ra cách tu dưỡng, gieo nhân lành để gặt hạnh phúc. Đức Phật dạy về nhân duyên, về con đường giải thoát, giúp con người biết tôn trọng đạo lý và áp dụng vào đời sống.
Câu chuyện Tôn giả Mục Kiền Liên báo hiếu cha mẹ là minh chứng điển hình cho đạo lý nhân quả. Nghiệp báo quyết định tương lai, muốn có quả lành phải gieo nhân tốt.
Bà Thanh Đề do tham lam, làm ăn bất chính, không giữ luật lệ nên sau khi mất bị đọa vào cảnh ngạ quỷ. Mục Kiền Liên dâng cơm báo hiếu nhưng mẹ không thể nhận do nghiệp chướng nặng nề. Đức Phật dạy: Muốn cứu mẹ phải nhờ sức mạnh đại chúng, nương nhờ thần lực chư Tăng hồi hướng công đức. Từ đó hình thành lễ Vu Lan Bồn – lễ giải tội treo ngược, nhắc nhở con người hiếu thảo, giữ nhân quả, tránh điều bất thiện.
Rằm tháng Bảy, sau kỳ an cư kiết hạ, công đức chư Tăng viên mãn, là dịp thích hợp để hồi hướng cho cha mẹ, tổ tiên. Đây cũng là thời điểm con người hướng về công đức sinh thành, bày tỏ hiếu tâm. Cha mẹ vì con cái mà vất vả, đôi khi tạo nghiệp bất thiện; bổn phận của con là tiếp nối, bù đắp, chuộc lại những gì cha mẹ chưa làm trọn. Nếu vô ơn, bất hiếu, con cái sẽ phải gánh hậu quả, bởi nhân quả luôn tuần hoàn: “Sóng trước đổ đâu, sóng sau đổ đó”.
Đạo Phật dạy coi cha mẹ như Phật tại gia. Khi cha mẹ còn sống phải nuôi dưỡng, phụng dưỡng; khi cha mẹ qua đời phải thờ cúng chu toàn. Người xưa cũng dạy “Trẻ cậy cha, già cậy con” đó là luân lý nối tiếp. Đến tuổi ngũ thập tri thiên mệnh, con người cần sống trọn vẹn, vuông tròn, trong đó chữ hiếu giữ vị trí cốt lõi. Trời đất có bốn mùa, bốn phương, con người muốn thành nhân cũng phải đủ phẩm chất đạo đức, thiếu một cũng không thể trọn vẹn.
Đạo hiếu soi rọi để con người tự nhìn lại bản thân, sửa tâm, tu dưỡng, giữ gìn nền tảng đạo lý dân tộc. Hàng nghìn năm qua, cha ông ta đã bồi đắp truyền thống ấy, để con cháu có đời sống an lành, trí tuệ, được bạn bè quốc tế kính trọng. Đạo hiếu còn gắn với tinh thần tôn sư trọng đạo, thờ cha kính mẹ, uống nước nhớ nguồn. Nếu đánh mất nền tảng này, xã hội sẽ dễ tiếp nhận những điều trái đạo, khó giữ vững sự bền chặt.
Vu Lan tháng Bảy của Phật giáo gắn liền với đạo hiếu truyền thống Việt Nam, giúp con người sống thuận theo tự nhiên, nhớ ơn sinh thành, báo hiếu tổ tiên. Dù bận rộn, mỗi người vẫn nên dừng lại, thắp một nén hương lòng tưởng nhớ cha mẹ, ông bà, để tu dưỡng đạo hiếu, duy trì nền tảng đạo đức, giữ cho cuộc sống ngày càng tốt đẹp. Đó cũng là cách để trí tuệ và đạo lý dân tộc Việt Nam mãi tỏa sáng.
Pv: Thưa Thượng tọa, nhiều người vẫn nghĩ báo hiếu chủ yếu là chu cấp tiền bạc, chăm lo vật chất cho cha mẹ. Nhưng trong tinh thần Phật giáo, hiếu đạo còn là biết giúp cha mẹ an lạc, bớt khổ đau và nuôi dưỡng đời sống tinh thần. Xin Thượng tọa chia sẻ cách mỗi người dù ở đâu, làm gì cũng có thể ứng dụng tinh thần này vào đời sống, từ những việc nhỏ hằng ngày như lời nói, cách lắng nghe, quan tâm… cho đến những phương pháp thực hành sâu hơn để hồi hướng an lành cho cha mẹ.
Hiếu đạo của con người, khi nhắc đến, ai cũng hiểu bổn phận đương nhiên là phải cung phụng cha mẹ lúc tuổi già, chăm sóc, phụng dưỡng, làm cho cha mẹ vui lòng, an tâm. Đó là hiếu kính cơ bản. Tuy nhiên, còn một tầng cao cả hơn, người con có hiếu không chỉ dừng lại ở sự phụng dưỡng vật chất mà cần biết hướng cha mẹ đến với đạo, giúp cha mẹ nhận ra chân lý của Phật, để từ đó có thể chuyển hóa tâm thức, buông bỏ những điều lầm lỗi đã tạo trong cuộc sống.
Người con có hiếu vừa chăm sóc, vừa dìu dắt cha mẹ hướng về Tam Bảo, nuôi dưỡng tâm hồn, để cha mẹ vừa được an vui trong hiện tại, vừa vơi bớt những nỗi thăng trầm đã trải qua.
Như Nguyễn Du từng nói: “Trải qua một cuộc bể dâu, những điều trông thấy mà đau đớn lòng.”
Cả một đời người chất chứa bao nhiêu buồn vui, khổ đau, tất cả đều tích lũy, đọng lại trong tâm thức. Nếu hiểu được điều đó, con người sẽ biết cách sống nhẹ nhàng hơn, biết sám hối để giải tỏa âu lo, giúp cha mẹ buông bỏ và thanh thản.
Hiếu kính là bổn phận tự nhiên, nhưng chí hiếu mới là cứu cánh đó là biết khuyên nhủ, dìu dắt cha mẹ đến với đạo, để cha mẹ có cơ hội tu dưỡng, tìm sự an lành. Người không học được đạo hiếu dễ trở nên thờ ơ, xem thường cha mẹ, quên đi cội nguồn. Ngược lại, ai thấm nhuần đạo hiếu sẽ nhận ra rằng cả cuộc đời tri ân cha mẹ vẫn chưa đủ để nói hết công đức sinh thành. Đó mới chính là Hiếu.
Pv: Cứ đến rằm tháng 7 âm lịch, mọi người hân hoan đón mùa Vu Lan – mùa báo hiếu theo truyền thống. Tuy nhiên, ngoài xã hội, không ít người lại quen gọi đây là “tháng cô hồn” và thường chú trọng đến các nghi thức cúng cô hồn hơn là ý nghĩa tri ân, báo hiếu. Xin Thượng tọa chia sẻ sự khác biệt giữa hai quan niệm này và cách để mọi người có thể quay về đúng giá trị cốt lõi của mùa Vu Lan.
Mùa Vu Lan của đạo Phật được xem như lễ giải thoát, một mùa tri ân trong cuộc đời, giữa thế giới con người lầm than, phải bươn trải qua biết bao khó khăn, khổ đau. Chỉ có nhãn quan và trí tuệ của Phật giáo mới nhìn thấu được kiếp sống nhân sinh: Mất mát, tang tóc, dấn thân chịu khổ đau.
Trong bài Văn tế Thập loại chúng sinh:
“Tiết đầu thu lập đàn giải thoát
Nước tịnh bình rưới hạt dương chi
Muốn nhờ đức Phật từ bi,
Giải oan, cứu khổ, hồn về tây phương”.
Điều ấy chỉ rõ rằng sự sinh tồn nơi đời đều do nghiệp lực con người tạo ra, cuối cùng đưa đến khổ đau, tuần hoàn bất tận. Chỉ có con đường của Phật pháp mới soi thấu được lẽ huyền vi ấy.
Vì vậy, Vu Lan còn gọi là “Vu Lan Thắng Hội” nhằm giải tỏa oan khiên, hóa giải lỗi lầm của tâm thức chúng sinh, giúp những linh hồn còn vướng mắc, còn chìm đắm trong cảnh giới khổ đau có cơ hội tiếp nhận quang lực của Phật, nhờ sự gia trì của Tam Bảo. Tháng Bảy hợp với quy luật vũ trụ, đúng vào lúc chư Tăng mãn hạ, sau ba tháng an cư tu tập, công đức lớn lao được hồi hướng để hóa giải tội lỗi, giúp nhiều loài ngạ quỷ thoát khỏi khổ đau.
Ở cõi đời này, còn nhiều chúng sinh chưa siêu thoát, đang bị giam cầm trong cảnh khổ. Nhờ năng lực của chư Phật, Bồ Tát, thánh hiền, những oan hồn mới được giải thoát, thoát khỏi nghiệp lực. Vu Lan vì thế không chỉ là mùa đàn trần tế, mà còn là mùa chuyển hóa, khi con người giác ngộ ánh sáng của Phật, từ mê thành ngộ, từ khổ đau tìm về an lạc. Phật dạy nhìn thấu “sắc tức thị không, không tức thị sắc,” để con người tự hài lòng với đời, buông bỏ phiền não, vượt thoát khổ đau.
Chính trong tinh thần ấy, Vu Lan mang đậm dấu ấn quốc gia, là mùa báo hiếu. Người con Phật thể hiện lòng thành không phải bằng hình thức phô trương, mà bằng tâm thức chân thành: thăm hỏi cha mẹ, giúp đỡ người khốn khó, làm việc nhân đạo, tu dưỡng bản thân. Khi mỗi người biết sống hiếu nghĩa, biết làm lành lánh dữ, tôn trọng đạo lý, thì đạo hiếu sẽ sáng rỡ và tinh thần Vu Lan sẽ lan tỏa.
Pv: Có phải chính vì chưa thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa Vu Lan mà trong đời sống hiện đại, nhiều người đặc biệt là giới trẻ đang dần trở nên thờ ơ, vô cảm trước công ơn cha mẹ? Áp lực học tập, công việc, mạng xã hội và lối sống cá nhân hóa khiến khoảng cách giữa các thế hệ ngày càng xa. Xin Thượng tọa chia sẻ góc nhìn Phật pháp về thực trạng này và chỉ bày cách để giới trẻ hôm nay khơi dậy lòng hiếu thảo, trở nên gần gũi, gắn kết hơn với cha mẹ.
Trong đạo hiếu của người Việt đã hàm chứa đầy đủ triết lý và tư tưởng, hướng con người sống trọn vẹn, đồng thời luôn nhớ đến công ơn cha mẹ. Thế nhưng, trong cuộc sống hôm nay, nhiều người bộn bề công việc, vất vả mưu sinh, thậm chí giới trẻ mải mê sống ảo mà quên đi bổn phận của mình. Hiểu được ý nghĩa Vu Lan, mỗi người con dù ở đâu, trong hoàn cảnh nào cũng cần làm trọn đạo hiếu. Người đi làm có thể nghĩ đến ngày Vu Lan để có thêm động lực làm một việc thiện, hồi hướng công đức cho cha mẹ. Người đang học tập cũng cần nỗ lực học hành thật tốt, coi đó như món quà tinh thần gửi đến cha mẹ.
Đạo hiếu chính là ánh sáng soi đường cho đời sống và chúng ta phải luôn nhắc nhớ. Năm nay nhắc, sang năm cũng nhắc, để con người, khi chưa cảm nhận được, thì một ngày nào đó sẽ thức tỉnh, sống lại cùng triết lý mà cha ông đã để lại. Giáo dục truyền thống của người Việt vốn sâu xa, có thời gian, có đạo lý. Hôm nay đến chùa thực hành hiếu đạo, ngày mai vì cuộc sống bộn bề có thể lãng quên, nhưng tiếng chuông Phật pháp vẫn vang lên, nhắc nhở con người tỉnh ngộ.
Nét đẹp truyền thống Việt Nam còn nằm trong những lễ hội đầy nhân văn. Mỗi năm, cả nước có hàng nghìn lễ hội, đều gợi nhắc lòng tri ân, tưởng nhớ những người đã có công, đã hy sinh. Đó cũng là một biểu hiện của hiếu đạo. Từ nhỏ, trẻ theo ông bà cha mẹ đi lễ Phật, ký ức ấy dần in sâu, trở thành tác động lâu dài trong cuộc sống. Có thể lúc nhỏ còn ham chơi, vô tư, nhưng đến một ngày đạo lý ấy sẽ ngấm vào, thành nền tảng nhân cách.
Điều quan trọng là luôn nhắc nhở, luôn giáo dục, luôn gìn giữ đạo hiếu để thế hệ trẻ được thức tỉnh. Nếu bỏ quên, con người dễ lạc mất ý nghĩa sống. Hiểu được đạo hiếu, con người dù bận rộn vẫn đến ngày Vu Lan sẽ đi chùa, thắp nén hương tri ân, sám hối lỗi lầm trong cuộc sống. Cha mẹ còn thì phụng dưỡng, cha mẹ đã khuất cũng được con cháu hồi hướng công đức, gửi gắm lòng hiếu hạnh. Đó là việc giáo dục cần được duy trì, cần được xây dựng và nhắc nhở cho thế hệ mai sau.
Thông qua đạo hiếu, thông qua những lễ hội truyền thống của dân tộc, chúng ta phải giữ gìn bản sắc, làm nền tảng cho con người thực hành hiếu đạo. Khi mỗi người nuôi dưỡng được lòng hiếu hạnh đối với cha mẹ, tinh thần ấy tự nhiên lan tỏa thành lòng biết ơn sâu sắc với thầy cô, quê hương, đất nước, cộng đồng. Đặc biệt, trong giai đoạn đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới, tinh thần Vu Lan lại càng cần được giữ gìn và phát huy.
Pv: Từ những chia sẻ của Thượng tọa, con cảm nhận rằng khi mỗi người nuôi dưỡng được lòng hiếu hạnh đối với cha mẹ, tinh thần ấy sẽ tự nhiên lan tỏa thành lòng biết ơn sâu sắc dành cho thầy cô, quê hương, đất nước và cộng đồng. Đặc biệt, khi đất nước vừa bước sang một kỷ nguyên mới với sự chuyển mình mạnh mẽ, tinh thần Vu Lan lại càng cần được giữ gìn và phát huy. Xin Thượng tọa cho biết làm thế nào để biến tinh thần ấy trở thành kim chỉ nam trong đời sống, giúp mỗi người sống trọn trách nhiệm, vun bồi yêu thương và cùng nhau xây dựng một xã hội chan chứa nghĩa tình.
Đất nước chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới, ghi dấu mốc quan trọng trong lịch sử dân tộc. Đây cũng là thời điểm để mỗi người gìn giữ và phát huy đạo lý truyền thống tốt đẹp mà cha ông đã để lại. Mỗi người cần tu dưỡng bản thân, giữ gìn đạo hiếu trong công việc và trong mọi lĩnh vực của đời sống. Bất kể ở đâu, đạo hiếu luôn là nền tảng soi sáng, là giá trị tốt đẹp nhất thể hiện qua hành động và việc làm.
Đạo hiếu giúp chúng ta rèn luyện bản thân, nâng cao ý thức trách nhiệm không chỉ cho chính mình mà còn với cộng đồng và xã hội. Một cộng đồng tốt đẹp được xây dựng từ chính những hành động thấm nhuần hiếu đạo, từ sự trọn vẹn trong từng việc làm. Đạo hiếu không nằm ở đâu xa, mà hiện hữu ngay trong tâm, trong cách sống, cách ứng xử hằng ngày.
Trong xã hội hiện đại, chữ hiếu cần được nhắc nhở thường xuyên, hiện diện trong mọi lĩnh vực, trong từng hành động. Dù thời gian có đổi thay, đạo hiếu vẫn luôn sáng soi, dẫn dắt con người hướng tới những giá trị bền vững và tốt đẹp.
Kính tri ân Thượng tọa Thích Thanh Phương – Ủy viên Hội đồng Trị sự, Ủy viên Thường trực Ban Hoằng pháp Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã chia sẻ những lời dạy quý báu. Nguyện cho tinh thần Vu Lan và hạnh hiếu lan tỏa, để mỗi người con đều biết sống trọn vẹn trong lòng biết ơn và yêu thương, biến từng ngày trong cuộc đời thành một mùa Vu Lan.
Pv: Bạch Thượng tọa, trong giáo lý nhà Phật, tinh thần Vu Lan và hạnh hiếu không chỉ dành cho người xuất gia hay Phật tử, mà là giá trị phổ quát cho mọi người con. Xin Thượng tọa khai thị về cốt lõi của hiếu đạo theo lời Phật dạy không chỉ là báo đáp công ơn sinh thành mà còn là con đường tu dưỡng tâm từ bi và cách để mỗi người, dù theo tôn giáo hay niềm tin nào, vẫn có thể nuôi dưỡng và thực hành hạnh hiếu trong từng suy nghĩ, lời nói và hành động hằng ngày.
Đạo hiếu của dân tộc Việt Nam có truyền thống lâu đời, hàm chứa triết lý sâu xa, gắn liền với đời sống con người và hướng đến một cuộc sống tốt đẹp. Trên tinh thần ấy, đạo Phật đã làm sáng tỏ và thăng hoa đạo hiếu, giúp con người trở về với cội nguồn, giữ gìn nét đẹp truyền thống trong đời sống hằng ngày. Con người sống giữa trời đất, biết thuận theo đạo lý và gắn bó với cội nguồn sẽ được an lành, hạnh phúc; ngược lại, nếu đi ngược quy luật sẽ gánh chịu hậu quả nặng nề. Tổ tiên ta đã xây dựng đạo hiếu trên nền tảng tư tưởng ấy, giúp con người có đời sống an nhiên, thịnh vượng, hợp với quy luật sinh tồn của vũ trụ.
Trong vòng quay của trời đất, “Xuân – Hạ – Thu – Đông” và “Đông – Tây – Nam – Bắc” vạn vật đều tuần hoàn theo nguyên lý sinh tồn: Xuân sinh, hạ trưởng, thu liễm, đông tàn. Hiểu và làm chủ được quy luật ấy, con người sẽ sống hạnh phúc. Ngược lại, nếu không nắm được đạo lý cốt lõi thì chính sự thay đổi của tự nhiên sẽ chi phối và ảnh hưởng đến đời sống. Người Việt từ xưa đã sống thuận theo tư tưởng phương Đông, thấu hiểu dòng chảy bốn mùa, mười hai tháng, quy luật sinh – diệt. Ai nắm chắc quy luật tuần hoàn sẽ tìm thấy con đường sống hài hòa với trời đất.
Đạo hiếu Việt Nam dựa trên tư tưởng ấy và được đạo Phật soi sáng, chỉ ra cách tu dưỡng, gieo nhân lành để gặt hạnh phúc. Đức Phật dạy về nhân duyên, về con đường giải thoát, giúp con người biết tôn trọng đạo lý và áp dụng vào đời sống.
Câu chuyện Tôn giả Mục Kiền Liên báo hiếu cha mẹ là minh chứng điển hình cho đạo lý nhân quả. Nghiệp báo quyết định tương lai, muốn có quả lành phải gieo nhân tốt.
Bà Thanh Đề do tham lam, làm ăn bất chính, không giữ luật lệ nên sau khi mất bị đọa vào cảnh ngạ quỷ. Mục Kiền Liên dâng cơm báo hiếu nhưng mẹ không thể nhận do nghiệp chướng nặng nề. Đức Phật dạy: Muốn cứu mẹ phải nhờ sức mạnh đại chúng, nương nhờ thần lực chư Tăng hồi hướng công đức. Từ đó hình thành lễ Vu Lan Bồn – lễ giải tội treo ngược, nhắc nhở con người hiếu thảo, giữ nhân quả, tránh điều bất thiện.
Rằm tháng Bảy, sau kỳ an cư kiết hạ, công đức chư Tăng viên mãn, là dịp thích hợp để hồi hướng cho cha mẹ, tổ tiên. Đây cũng là thời điểm con người hướng về công đức sinh thành, bày tỏ hiếu tâm. Cha mẹ vì con cái mà vất vả, đôi khi tạo nghiệp bất thiện; bổn phận của con là tiếp nối, bù đắp, chuộc lại những gì cha mẹ chưa làm trọn. Nếu vô ơn, bất hiếu, con cái sẽ phải gánh hậu quả, bởi nhân quả luôn tuần hoàn: “Sóng trước đổ đâu, sóng sau đổ đó”.
Đạo Phật dạy coi cha mẹ như Phật tại gia. Khi cha mẹ còn sống phải nuôi dưỡng, phụng dưỡng; khi cha mẹ qua đời phải thờ cúng chu toàn. Người xưa cũng dạy “Trẻ cậy cha, già cậy con” đó là luân lý nối tiếp. Đến tuổi ngũ thập tri thiên mệnh, con người cần sống trọn vẹn, vuông tròn, trong đó chữ hiếu giữ vị trí cốt lõi. Trời đất có bốn mùa, bốn phương, con người muốn thành nhân cũng phải đủ phẩm chất đạo đức, thiếu một cũng không thể trọn vẹn.
Đạo hiếu soi rọi để con người tự nhìn lại bản thân, sửa tâm, tu dưỡng, giữ gìn nền tảng đạo lý dân tộc. Hàng nghìn năm qua, cha ông ta đã bồi đắp truyền thống ấy, để con cháu có đời sống an lành, trí tuệ, được bạn bè quốc tế kính trọng. Đạo hiếu còn gắn với tinh thần tôn sư trọng đạo, thờ cha kính mẹ, uống nước nhớ nguồn. Nếu đánh mất nền tảng này, xã hội sẽ dễ tiếp nhận những điều trái đạo, khó giữ vững sự bền chặt.
Vu Lan tháng Bảy của Phật giáo gắn liền với đạo hiếu truyền thống Việt Nam, giúp con người sống thuận theo tự nhiên, nhớ ơn sinh thành, báo hiếu tổ tiên. Dù bận rộn, mỗi người vẫn nên dừng lại, thắp một nén hương lòng tưởng nhớ cha mẹ, ông bà, để tu dưỡng đạo hiếu, duy trì nền tảng đạo đức, giữ cho cuộc sống ngày càng tốt đẹp. Đó cũng là cách để trí tuệ và đạo lý dân tộc Việt Nam mãi tỏa sáng.
Pv: Thưa Thượng tọa, nhiều người vẫn nghĩ báo hiếu chủ yếu là chu cấp tiền bạc, chăm lo vật chất cho cha mẹ. Nhưng trong tinh thần Phật giáo, hiếu đạo còn là biết giúp cha mẹ an lạc, bớt khổ đau và nuôi dưỡng đời sống tinh thần. Xin Thượng tọa chia sẻ cách mỗi người dù ở đâu, làm gì cũng có thể ứng dụng tinh thần này vào đời sống, từ những việc nhỏ hằng ngày như lời nói, cách lắng nghe, quan tâm… cho đến những phương pháp thực hành sâu hơn để hồi hướng an lành cho cha mẹ.
Hiếu đạo của con người, khi nhắc đến, ai cũng hiểu bổn phận đương nhiên là phải cung phụng cha mẹ lúc tuổi già, chăm sóc, phụng dưỡng, làm cho cha mẹ vui lòng, an tâm. Đó là hiếu kính cơ bản. Tuy nhiên, còn một tầng cao cả hơn, người con có hiếu không chỉ dừng lại ở sự phụng dưỡng vật chất mà cần biết hướng cha mẹ đến với đạo, giúp cha mẹ nhận ra chân lý của Phật, để từ đó có thể chuyển hóa tâm thức, buông bỏ những điều lầm lỗi đã tạo trong cuộc sống.
Người con có hiếu vừa chăm sóc, vừa dìu dắt cha mẹ hướng về Tam Bảo, nuôi dưỡng tâm hồn, để cha mẹ vừa được an vui trong hiện tại, vừa vơi bớt những nỗi thăng trầm đã trải qua.
Như Nguyễn Du từng nói: “Trải qua một cuộc bể dâu, những điều trông thấy mà đau đớn lòng.”
Cả một đời người chất chứa bao nhiêu buồn vui, khổ đau, tất cả đều tích lũy, đọng lại trong tâm thức. Nếu hiểu được điều đó, con người sẽ biết cách sống nhẹ nhàng hơn, biết sám hối để giải tỏa âu lo, giúp cha mẹ buông bỏ và thanh thản.
Hiếu kính là bổn phận tự nhiên, nhưng chí hiếu mới là cứu cánh đó là biết khuyên nhủ, dìu dắt cha mẹ đến với đạo, để cha mẹ có cơ hội tu dưỡng, tìm sự an lành. Người không học được đạo hiếu dễ trở nên thờ ơ, xem thường cha mẹ, quên đi cội nguồn. Ngược lại, ai thấm nhuần đạo hiếu sẽ nhận ra rằng cả cuộc đời tri ân cha mẹ vẫn chưa đủ để nói hết công đức sinh thành. Đó mới chính là Hiếu.
Pv: Cứ đến rằm tháng 7 âm lịch, mọi người hân hoan đón mùa Vu Lan – mùa báo hiếu theo truyền thống. Tuy nhiên, ngoài xã hội, không ít người lại quen gọi đây là “tháng cô hồn” và thường chú trọng đến các nghi thức cúng cô hồn hơn là ý nghĩa tri ân, báo hiếu. Xin Thượng tọa chia sẻ sự khác biệt giữa hai quan niệm này và cách để mọi người có thể quay về đúng giá trị cốt lõi của mùa Vu Lan.
Mùa Vu Lan của đạo Phật được xem như lễ giải thoát, một mùa tri ân trong cuộc đời, giữa thế giới con người lầm than, phải bươn trải qua biết bao khó khăn, khổ đau. Chỉ có nhãn quan và trí tuệ của Phật giáo mới nhìn thấu được kiếp sống nhân sinh: Mất mát, tang tóc, dấn thân chịu khổ đau.
Trong bài Văn tế Thập loại chúng sinh:
“Tiết đầu thu lập đàn giải thoát
Nước tịnh bình rưới hạt dương chi
Muốn nhờ đức Phật từ bi,
Giải oan, cứu khổ, hồn về tây phương”.
Điều ấy chỉ rõ rằng sự sinh tồn nơi đời đều do nghiệp lực con người tạo ra, cuối cùng đưa đến khổ đau, tuần hoàn bất tận. Chỉ có con đường của Phật pháp mới soi thấu được lẽ huyền vi ấy.
Vì vậy, Vu Lan còn gọi là “Vu Lan Thắng Hội” nhằm giải tỏa oan khiên, hóa giải lỗi lầm của tâm thức chúng sinh, giúp những linh hồn còn vướng mắc, còn chìm đắm trong cảnh giới khổ đau có cơ hội tiếp nhận quang lực của Phật, nhờ sự gia trì của Tam Bảo. Tháng Bảy hợp với quy luật vũ trụ, đúng vào lúc chư Tăng mãn hạ, sau ba tháng an cư tu tập, công đức lớn lao được hồi hướng để hóa giải tội lỗi, giúp nhiều loài ngạ quỷ thoát khỏi khổ đau.
Ở cõi đời này, còn nhiều chúng sinh chưa siêu thoát, đang bị giam cầm trong cảnh khổ. Nhờ năng lực của chư Phật, Bồ Tát, thánh hiền, những oan hồn mới được giải thoát, thoát khỏi nghiệp lực. Vu Lan vì thế không chỉ là mùa đàn trần tế, mà còn là mùa chuyển hóa, khi con người giác ngộ ánh sáng của Phật, từ mê thành ngộ, từ khổ đau tìm về an lạc. Phật dạy nhìn thấu “sắc tức thị không, không tức thị sắc,” để con người tự hài lòng với đời, buông bỏ phiền não, vượt thoát khổ đau.
Chính trong tinh thần ấy, Vu Lan mang đậm dấu ấn quốc gia, là mùa báo hiếu. Người con Phật thể hiện lòng thành không phải bằng hình thức phô trương, mà bằng tâm thức chân thành: thăm hỏi cha mẹ, giúp đỡ người khốn khó, làm việc nhân đạo, tu dưỡng bản thân. Khi mỗi người biết sống hiếu nghĩa, biết làm lành lánh dữ, tôn trọng đạo lý, thì đạo hiếu sẽ sáng rỡ và tinh thần Vu Lan sẽ lan tỏa.
Pv: Có phải chính vì chưa thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa Vu Lan mà trong đời sống hiện đại, nhiều người đặc biệt là giới trẻ đang dần trở nên thờ ơ, vô cảm trước công ơn cha mẹ? Áp lực học tập, công việc, mạng xã hội và lối sống cá nhân hóa khiến khoảng cách giữa các thế hệ ngày càng xa. Xin Thượng tọa chia sẻ góc nhìn Phật pháp về thực trạng này và chỉ bày cách để giới trẻ hôm nay khơi dậy lòng hiếu thảo, trở nên gần gũi, gắn kết hơn với cha mẹ.
Trong đạo hiếu của người Việt đã hàm chứa đầy đủ triết lý và tư tưởng, hướng con người sống trọn vẹn, đồng thời luôn nhớ đến công ơn cha mẹ. Thế nhưng, trong cuộc sống hôm nay, nhiều người bộn bề công việc, vất vả mưu sinh, thậm chí giới trẻ mải mê sống ảo mà quên đi bổn phận của mình. Hiểu được ý nghĩa Vu Lan, mỗi người con dù ở đâu, trong hoàn cảnh nào cũng cần làm trọn đạo hiếu. Người đi làm có thể nghĩ đến ngày Vu Lan để có thêm động lực làm một việc thiện, hồi hướng công đức cho cha mẹ. Người đang học tập cũng cần nỗ lực học hành thật tốt, coi đó như món quà tinh thần gửi đến cha mẹ.
Đạo hiếu chính là ánh sáng soi đường cho đời sống và chúng ta phải luôn nhắc nhớ. Năm nay nhắc, sang năm cũng nhắc, để con người, khi chưa cảm nhận được, thì một ngày nào đó sẽ thức tỉnh, sống lại cùng triết lý mà cha ông đã để lại. Giáo dục truyền thống của người Việt vốn sâu xa, có thời gian, có đạo lý. Hôm nay đến chùa thực hành hiếu đạo, ngày mai vì cuộc sống bộn bề có thể lãng quên, nhưng tiếng chuông Phật pháp vẫn vang lên, nhắc nhở con người tỉnh ngộ.
Nét đẹp truyền thống Việt Nam còn nằm trong những lễ hội đầy nhân văn. Mỗi năm, cả nước có hàng nghìn lễ hội, đều gợi nhắc lòng tri ân, tưởng nhớ những người đã có công, đã hy sinh. Đó cũng là một biểu hiện của hiếu đạo. Từ nhỏ, trẻ theo ông bà cha mẹ đi lễ Phật, ký ức ấy dần in sâu, trở thành tác động lâu dài trong cuộc sống. Có thể lúc nhỏ còn ham chơi, vô tư, nhưng đến một ngày đạo lý ấy sẽ ngấm vào, thành nền tảng nhân cách.
Điều quan trọng là luôn nhắc nhở, luôn giáo dục, luôn gìn giữ đạo hiếu để thế hệ trẻ được thức tỉnh. Nếu bỏ quên, con người dễ lạc mất ý nghĩa sống. Hiểu được đạo hiếu, con người dù bận rộn vẫn đến ngày Vu Lan sẽ đi chùa, thắp nén hương tri ân, sám hối lỗi lầm trong cuộc sống. Cha mẹ còn thì phụng dưỡng, cha mẹ đã khuất cũng được con cháu hồi hướng công đức, gửi gắm lòng hiếu hạnh. Đó là việc giáo dục cần được duy trì, cần được xây dựng và nhắc nhở cho thế hệ mai sau.
Thông qua đạo hiếu, thông qua những lễ hội truyền thống của dân tộc, chúng ta phải giữ gìn bản sắc, làm nền tảng cho con người thực hành hiếu đạo. Khi mỗi người nuôi dưỡng được lòng hiếu hạnh đối với cha mẹ, tinh thần ấy tự nhiên lan tỏa thành lòng biết ơn sâu sắc với thầy cô, quê hương, đất nước, cộng đồng. Đặc biệt, trong giai đoạn đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới, tinh thần Vu Lan lại càng cần được giữ gìn và phát huy.
Pv: Từ những chia sẻ của Thượng tọa, con cảm nhận rằng khi mỗi người nuôi dưỡng được lòng hiếu hạnh đối với cha mẹ, tinh thần ấy sẽ tự nhiên lan tỏa thành lòng biết ơn sâu sắc dành cho thầy cô, quê hương, đất nước và cộng đồng. Đặc biệt, khi đất nước vừa bước sang một kỷ nguyên mới với sự chuyển mình mạnh mẽ, tinh thần Vu Lan lại càng cần được giữ gìn và phát huy. Xin Thượng tọa cho biết làm thế nào để biến tinh thần ấy trở thành kim chỉ nam trong đời sống, giúp mỗi người sống trọn trách nhiệm, vun bồi yêu thương và cùng nhau xây dựng một xã hội chan chứa nghĩa tình.
Đất nước chúng ta đang bước vào một kỷ nguyên mới, ghi dấu mốc quan trọng trong lịch sử dân tộc. Đây cũng là thời điểm để mỗi người gìn giữ và phát huy đạo lý truyền thống tốt đẹp mà cha ông đã để lại. Mỗi người cần tu dưỡng bản thân, giữ gìn đạo hiếu trong công việc và trong mọi lĩnh vực của đời sống. Bất kể ở đâu, đạo hiếu luôn là nền tảng soi sáng, là giá trị tốt đẹp nhất thể hiện qua hành động và việc làm.
Đạo hiếu giúp chúng ta rèn luyện bản thân, nâng cao ý thức trách nhiệm không chỉ cho chính mình mà còn với cộng đồng và xã hội. Một cộng đồng tốt đẹp được xây dựng từ chính những hành động thấm nhuần hiếu đạo, từ sự trọn vẹn trong từng việc làm. Đạo hiếu không nằm ở đâu xa, mà hiện hữu ngay trong tâm, trong cách sống, cách ứng xử hằng ngày.
Trong xã hội hiện đại, chữ hiếu cần được nhắc nhở thường xuyên, hiện diện trong mọi lĩnh vực, trong từng hành động. Dù thời gian có đổi thay, đạo hiếu vẫn luôn sáng soi, dẫn dắt con người hướng tới những giá trị bền vững và tốt đẹp.
Kính tri ân Thượng tọa Thích Thanh Phương – Ủy viên Hội đồng Trị sự, Ủy viên Thường trực Ban Hoằng pháp Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã chia sẻ những lời dạy quý báu. Nguyện cho tinh thần Vu Lan và hạnh hiếu lan tỏa, để mỗi người con đều biết sống trọn vẹn trong lòng biết ơn và yêu thương, biến từng ngày trong cuộc đời thành một mùa Vu Lan.
